Το ρολόι της Τριπολιτσάς

Το αριστερό κωδωνοστάσιο του Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου είναι το ωρολόγιο που δεσπόζει στην πόλη μας και εξυπηρετεί τους κατοίκους…· χρησιμότατο, όχι τόσο σήμερα, όσο κατά το παρελθόν. Με την ευκαιρία θα ήθελα να ριχτούν ορισμένες ματιές για το, απ’ αρχής, λεγόμενο «ρολόϊ» το, επί τουρκικής κατοχής, γινομένο «ωροστάσιο» και ευρισκόμενο παρά τη βορεινή πλευρά (όπου αρκετά χρόνια στεγαζόταν το κρεοπωλείο αδελφών Περδίου) της παλαιάς λιθόκτιστης αγοράς η οποία έγινε αφού κατεδάφισαν το λεγόμενο «τζαμί της ώρας» και παραπλεύρως τούτου, εκτός του μιναρέ, ήταν και το πελώριο λιθόκτιστο «ωροστάσιο» εκεί ακριβώς που είχε τοποθετηθεί, από τον Δήμο Τρίπολης, ένας ψηλός στύλος προς φωτισμό του πάρκου της πλατείας Πετρινού.

Υψωνόταν ο ψηλός αυτός λιθόκτιστος πύργος στην κορυφή του οποίου ήταν εγκατεστημένα τα μηχανήματα του ωρολογίου που ανερχόταν κάποιος σ’ αυτά από στενή λίθινη κλίμακα ελισσόμενη εσωτερικά του  πύργου. Η λεγόμενη «Ώρα», όπως αποκαλείτο από τους κατοίκους της εποχής εκείνης δηλ. το τουρκικό ωρολόγιο, διασωζόταν επί πολλά έτη το οποίο, όμως, αργότερα κατεδαφίσθηκε, από τον τότε Δήμαρχο Γεώργιο Πετρόπουλο καθώς και το πλησίον αυτού ημιερειπωμένο (τζαμί της ώρας) γι’ ανέγερση αγοράς, το οποίο προκαλούσε στους τότε κατοίκους πραγματική αηδία  αλλ’ ήταν γεμάτο ιστορία διότι σ’ αυτό το τζαμί, επί σειρά ετών μετά την απελευθέρωση, έμαθαν τα πρώτα γράμματα, χρησιμοποιηθέν ως το πρώτο σχολείο έως την εισβολή του Ιμπραήμ (τον Ιούνιο του έτους 1825) με τους πολλαπλούς καμαρωτούς θόλους…

Η παρακολούθηση και η λειτουργία της ώρας με τα παλαιά τότε πρωτόγονα συστήματα είχαν, υπό του Δήμου, ανατεθεί, με ενιαύσια αντιμισθία, κατ’ αρχάς μετά την απελευθέρωση στον Στέφανο Στεφανόπουλο (αγωνιστή και απομνημογράφο) ή Ρολογά λεγόμενο, τον οποίο διαδέχθηκε, μετά τον θάνατο του, ο υιός του Παύλος Στεφανόπουλος ή Ρολογάς, ωρολογοποιός κι αυτός.

Λόγω της μεγάλης παλαιότητας του ωρολογίου αυτού συνέβηκε πολλές  φορές να χρειασθεί αλλαγή των μηχανημάτων ή και αντικατάσταση επίσης της καμπάνας του, λόγω  όμως της οικονομικής ανεπάρκειας του Δήμου, οι κάτοικοι, προσκαλούνταν να εισφέρουν ανάλογο ποσό για την επιδιόρθωση των ελλείψεων του ωρολογίου θεωρουμένου «αναγκαίου δια τον καλλωπισμόν της πόλεως και διότι το ωρολόγιον υπάρχει προβλεφθέν από την ιδιαιτέραν των πολιτών συνδρομήν» (ως αναφέρει η πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου του έτους 1842).

Ο εκ Τσιπιανών τότε συμπολίτης Θεοδόσιος Ρεβελιώτης ο οποίος είχε εγκατασταθεί στη Ρωσία, στρατηγός ων του ρωσικού στρατού, δώρισε χίλιες δραχμές το έτος 1842 γι’ αγορά νέου κώδωνα, τα χρήματα όμως αυτά δεν διετέθησαν εκεί, αλλά διετέθησαν για την ανέγερση του Β’ Δημοτικού Σχολείου, του νυν «Μαντζουνείου» όπου, στον χώρο αυτό, έμαθαν αρκετοί Τριπολιτσιώτες τις γραμματικές γνώσεις τους.

Το θέρος του έτους 1855 στήθηκε στην κεντρική πλατεία ένα ηλιακό ωρολόγιο (μεριδιάνα) του οποίου όμως η τύχη είναι άγνωστη, διότι στην κεντρική πλατεία αποφασίσθηκε, από το έτος 1857, η σταυροειδής και τριγωνοειδής λιθόστρωσή της, αρξαμένου του έργου τότε και εγκαταλειφθέντος μετά κάποιο χρόνο.

Το ωρολόγιο το, επί τουρκοκρατίας, ανεγερθέν, εξακολουθούσε να λειτουργεί στον λίθινο ψηλό αυτό πύργο και η τοποθεσία αυτή, καθώς και ολόκληρη η συνοικία, ονομαζόταν «Ώρα» συμπεριλαμβανόμενης και της τοποθεσίας του ανεγερθέντος γειτονικού Σχολείου, από τον Καποδίστρια (με σχέδια του Μηχανικού Δημ. Σταυρίδη), εκεί όπου υψώνεται σήμερα το «Μαλλιαροπούλειο Θέατρο».

Μετά την κατεδάφιση της τουρκικής Ώρας για την ανέγερση της πέτρινης αγοράς οι κάτοικοι της Τριπόλεως, επί πολλά έτη, διαμαρτύρονταν για την έλλειψη του δημοτικού ωρολογίου, οπότε στις διαμαρτυρίες τους προθυμοποιήθηκαν αρκετοί έμποροι συμπολίτες, όπως ο εν Σύρω Πάνος Μουτζουρόπουλος ως και μετέπειτα ο Παναγιώτης Μπάκος, των οποίων όμως η φιλοδοξία δεν πραγματοποιήθηκε εξ αφορμών πολλών, και η λύση του κακού τούτου ωρολογιακού προβλήματος επέπεσε στον Γεώργιο Σπετσερόπουλο καθώς και στον Δημήτριο, επίσης Σπετσερόπουλο, ο οποίος, μάλιστα, με τη γενναιόδωρη διαθήκη του, φρόντισε να κυκλώσει την πόλη με πολλά, μεγάλα και μνημειακά ωρολόγια, μη πραγματοποιηθέντων, πλην του ενός.

Ο Γεώργιος, λοιπόν, Σπετσερόπουλος αποδέχθηκε ευμενώς την παράκληση ενός νεοσύστατου τότε Συλλόγου ονομαζόμενου «ΠΑΝ» και υπήρξε αυτός ο δωρητής τού, εν λόγω, ωρολογίου το οποίο λειτουργεί σήμερα στο κωδωνοστάσιο του Μητροπολιτικού ιερού Ναού του Αγίου Βασιλείου. Παραγγέλθηκε υπ’ αυτού το έτος 1925 και έφθασε τον Αύγουστο του 1926, όταν είχε συντελεσθεί και η διεύρυνση του κυκλικού θυρώματος κάτωθεν του βόρειου, επί του Ναού, πύργου, όπου είναι το αριστερό κωδωνοστάσιο, και τοποθετήθηκε το αποσταλέν ένα και μόνο τότε ωρολόγιο πολύτιμο όντως σε κάθε πολίτη.

Ο κώδωνας του ωρολογίου κατασκευάσθηκε υπό του, από ετών, λειτουργούντος εργοστασίου Φώτιου Φρέτζου τον οποίον οι παλιοί θυμόμαστε. Μετά την πλήρη εγκατάσταση του ωρολογίου έγιναν πολλές δοκιμές και η τακτική του λειτουργία άρχισε την 9η Σεπτεμβρίου του έτους 1926 ημέρα Πέμπτη και ώρα 8η νυκτερινή, την οποία πρώτη φορά σήμανε και από τότε εξακολουθεί να λειτουργεί.

Συνέβηκε όμως και το εξής παράδοξο μετά κάποιο χρόνο από της λειτουργίας του. Στους ευαίσθητους, στην ακοή, συμπολίτες δεν άρεσε ο ήχος της καμπάνας και, συγχρόνως, έβρισκαν ότι οι ώρες δεν διακρίνονταν ευκρινώς στο καντράν το οποίο αποτελείτο από δύο τεμάχια των οποίων η εγκάρσια εγκοπή σκίαζε τις ώρες εξ αιτίας της μεγάλης διαφάνειας του γυαλιού. Τα παράπονα των συμπολιτών αποδέχθηκε ευμενώς ο πάντοτε καλοπροαίρετος τότε ευγενής Γεώργιος Σπετσερόπουλος και προς ικανοποίηση των ευαίσθητων Τριπολιτών παράγγειλε νέο κώδωνα και νέο επίσης καντράν στη βορεινή πλευρά του κωδωνοστασίου για να διακρίνεται η ώρα από παντού.

Ο νέος κώδωνας του ωρολογίου κατέφθασε στην Τρίπολη τον Ιούλιο του έτους 1927 και ανεβάσθηκε στο κωδωνοστάσιο του Αγίου Βασιλείου την 31η Αυγούστου του ίδιου έτους, ημέρα Τετάρτη, με ειδική, από μέταλλο, βάση σε σχήμα κόλουρης πυραμίδας. Το ωρολόγιο αγοράσθηκε από το ελβετικό εργοστάσιο του Ι. ΓΚ. ΒΑΕΡ πλησίον της Βέρνης, ο δε κώδωνας από το εργοστάσιο ΡΒΕΤ. ΣΚΗΙΑΓΚ της πόλεως Ααρίου του ίδιου επίσης καντονίου. Την 3η Σεπτεμβρίου εφαρμόσθηκαν στις θέσεις τους και τα δύο νέα, όπως παρατηρούμε σήμερα, καντράν εξ ενός μόνον μηχανήματος που εξακολουθούν να λειτουργούν. Τα μηχανήματα του ωρολογίου είναι εγκατεστημένα κάτωθεν ακριβώς του κωδωνοστασίου και του κώδωνα προστατευόμενα εντός υαλόφρακτου κιβώτιου εκτεινόμενου σε πολλή μακριά σανιδένια θήκη, εντός της οποίας κινούνται τα εκκρεμή.

Το ωρολόγιο εγκατέστησε, κατόπιν οδηγιών του εργοστασίου, ο έχων, τότε, εν Τριπόλει, κατάστημα, Κωνσταντίνος Ζενέττος (που είχε το ωρολογοποιείο στο σημερινό κατάστημα “Παλλάδιον”) με τον υπάλληλο του και ωρολογοποιό Σοφ. Χατζόπουλο, από την Κωνσταντινούπολη, κατά την εποχή που τελείωναν οι αγιογραφίες του Αγίου Βασιλείου, με δαπάνες των αδελφών Σπετσερόπουλου, από τον ζωγράφο Κωνσταντίνο Λιώκη. Η αξία του ωρολογίου ανήλθε τότε στις εκατό χιλιάδες ελβετικά φράγκα που κατέβαλε πάραυτα ο αείμνηστος Γεώργιος Σπετσερόπουλος καθώς και τη δαπάνη της πλήρους εγκαταστάσεως.

Θα αναφέρουμε και ένα γεγονός για το ωρολόγιο τού οποίου η λειτουργία έπαυσε τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του έτους 1937· δημοσιεύθηκαν τότε δυσμενή σχόλια για τη μη λειτουργία του ωρολογίου καθώς και του φωτισμού του. Ο ωρολογοποιός Παναγιώτης Κ. Ζεννέτος -όπως παρατηρήσαμε στο υπ’ αριθ. 242 φύλλο Αρκαδικής εφημερίδας (Βιβλιοθήκη Μπενάκη)- αναφέρει με μακροσκελή επιστολή δημόσια, ότι «η εκ δραχμών 150 κατά μήνα» αμοιβή του τεχνίτη προς παρακολούθηση, επισκευή και καθαρισμό τού εν λόγω ωρολογίου είχε παύσει να καταβάλλεται υπό του Εκκλησ. Συμβουλίου του Ιερού Ναού Αγίου Βασιλείου. Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, μάλιστα, ισχυριζόταν ότι «για το ωρολόγιο ενδιαφέρονται οι δημότες και όχι η Εκκλησία». Μετά κάποιο χρόνο διευθετήθηκε η διαφορά της αμοιβής και ο φωτισμός παρεχόταν δωρεάν υπό της τότε Ηλεκτρικής Εταιρίας. Στη συνέχεια η παρακολούθηση της λειτουργίας του ωρολογίου γινόταν από έτη -όχι σήμερα- υπό του Αναστασίου Δουβή ωρολογοποιού -χρυσοχόου.

Οι Τριπολίτες θεωρούσαν και θεωρούν, ακόμη και σήμερα, ένα απόκτημα για την πόλη μας που σκορπίζει με τον ήχο την ώρα στους κατοίκους… Το ωρολόγιο αυτό συνδέει επίσης την παλαιά ώρα τής, επί της τουρκοκρατίας εποχή, γι’ αυτό το λόγο συνδυάσαμε την παλαιά ώρα της Τριπολιτσάς με τη σημερινή νέα ευρισκόμενη στο κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού του Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως.

+ π. Δ.Δ.
http://www.odosarkadias.gr/to-roloi-tis-tripolitsas/