Η Χορωδία Ορφέας η καταλληλότερη για το έργο του Μαρκόπουλου!

Με αφορμή την προετοιμασία της  Χορωδίας ΟΡΦΕΑΣ Τρίπολης , η οποία θα συμμετάσχει με το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου "Η λειτουργία του Ορφέα", στις εκδηλώσεις αφής της ολυμπιακής φλόγας στις 19.04.2016 στην Αρχαία Ολυμπία, δόθηκε συνέντευξη τύπου στα εντευκτήρια της Χορωδίας σήμερα το πρωί.

Εκεί ο Πρόεδρος Δ. Φωτόπουλος, η μαέστρος της Χορωδίας Χ. Αθανασοπούλου, ο αρχιμουσικός Ν. Αθανασόπουλος αλλά και η πιανίστρια Μ. Τζελέπη μίλησαν για αυτήν την σπουδαία εκδήλωση, αναφέρθηκαν στην προετοιμασία του Ορφέα, τις καλές κριτικές από τον μεγάλο συνθέτη Γ. Μαρκόπουλο και το έργο αυτό το οποίο έχει παιχτεί στα μεγαλύτερα αρχαία θέατρα!!!

Ο συνθέτη ζήτησε την Χορωδία Ορφέα για το έργο του "Η λειτουργία του Ορφέα", μιας και όποιος ο ίδιος είπε είναι η καταλληλότερη για αυτό!!

Συγκεκριμένα:

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος ξεκίνησε να συνθέτει τη Λειτουργία του Ορφέα, σε μορφή σύγχρονου ορατορίου το 1992, έχοντας ως θέμα τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του Ανθρώπου με τη Φύση και το έργο δομήθηκε  στη βάση των διασωθέντων αρχαίων ορφικών ποιημάτων. Για το λιμπρέτο επέλεξε φράσεις, ακόμα και μεμονωμένες λέξεις από τα θραύσματα  των ποιημάτων  «Εμπνεύστηκα από την εύγλωττη σιωπή των αρχαίων κειμένων» αναφέρει ο συνθέτης, που εργάστηκε επιμελώς ολοκληρώνοντας τα πρώτα έξι μέρη: Ο Ορφέας στον Όλυμπο, Παιάν – Ωδή στον Απόλλωνα, Γαία Θεά, Υπερίων, Ω Φύση – Ύμνος στη Φύση, Κουρήτες – Κορύβαντες και αργότερα πρόσθεσε ακόμα δύο μέρη: Η Ευρυδίκη Περιμένει,  Ήρθε η Αγάπη, σε στίχους δικούς του και ένα ορχηστρικό το Βακχικό Χορό. Κατόπιν προσέθεσε τα αφηγηματικά μέρη, σε κείμενα  Πάνου Θεοδωρίδη συνδυασμένα με φράσεις αρχαίων ποιημάτων, δίνοντας μια ιδιαίτερη  ραψωδιακή συνοδεία με βάση το όργανο άρπα. Το 1993 ολοκλήρωσε τη σύνθεση του έργου με τα μέρη: Ύμνος στον Ουρανό, Ύμνος στη Θάλασσα, Οι Μούσες της Πιερίας και  τα ορχηστρικά  Ο Ορφέας στον Όλυμπο, Με τον Τρόπο της Αγάπης.

Στη Λειτουργία του Ορφέα, έργο πλούσιο σε μελωδίες, ρυθμούς και ηχοχρώματα, η ενορχήστρωση εδραιώνει μία εξαιρετική ισορροπία μεταξύ των φωνών, της χορωδίας, της ορχήστρας και του αφηγητή. Το πνευματικό της περιεχόμενο, εμπλουτισμένο με πολλά στοιχεία αναζωογονεί το μύθο του προφήτη μουσικού Ορφέα. Η συμφωνική ορχήστρα αποτελείται από έγχορδα, πνευστά (χωρίς κόρνα και φαγκότα), άρπα, πιάνο και κρουστά, και σε ορισμένα μέρη  κιθάρα, κανονάκι και λύρα. Τα αφηγηματικά μέρη συνοδεύονται κυρίως από άρπα, καθώς η πρόθεση του συνθέτη εδώ είναι η δημιουργία μίας ραψωδικής διάθεσης, ενώ σε κάποια σημεία δύο φλάουτα παίζουν μαζί, ίσως ως μια νύξη  στον αρχαίο δίαυλο.

 

 

Χρονικό  της παρουσίασης της «Λειτουργίας του Ορφέα:  

Τμήματα της  Λειτουργίας του Ορφέα ερμηνεύτηκαν σε συναυλία στο “Παλλάς” το Δεκέμβριο του 1992. Διευρυμένη εκδοχή του έργου παρουσιάστηκε στις 28 Οκτωβρίου 1993 στο Konzerthaus της Βιέννης και βελτιωμένης αυτής στις 22 Μαρτίου 1994 στο Palais des Beaux - Arts των Βρυξελλών.

Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πρωτοερμηνεύτηκε στην ολοκληρωμένη  μορφή του στις 20 και 22 Οκτωβρίου 1994.

Στις  6 και 7 Μαρτίου 1995 παρουσιάζεται η «Λειτουργία του Ορφέα» στο Palais des Beaux - Arts των Βρυξελλών, αφιερωμένη στον επαναπροσδιορισμό του ανθρώπου με την φύση , εγκαινιάζοντας μια νέα σχέση κοινού και συναυλιακής παράστασης,  ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται έκθεση κεραμικής, ζωγραφικής και χειροτεχνίας από την Ακαδημία του Τίτλ, υπό την αιγίδα του Βελγικού  υπουργείου πολιτισμού με τίτλο «Από το σκοτάδι στο φώς» - υπότιτλο που χρησιμοποιούσε ο συνθέτης στις ζωντανές παρουσιάσεις του Ορφέα.

Το έργο έχει παρουσιαστεί στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στο Αρχαίο Θέατρο των Δελφών, στο Αρχαίο Θέατρο Δίον, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Θέατρο Γης, στο Τύμβο του Μαραθώνα, στο Βασιλικό Θέατρο Elisabethzaal της Αμβέρσας, στην Όπερα του Καίρου, στο Θέατρο Vrandembourg της Ολλανδίας, στο Αρχαίο Θέατρο της Εφέσου στη Σμύρνη, στην Όπερα του Βουκουρεστίου, στο Θέατρο Coliseo στο Μπουένος Άιρες. Ακόμα το έργο έχει παρουσιαστεί στη μεγάλη αίθουσα της UNESCO στο Παρίσι για τη προστασία του περιβάλλοντος και  μέρη του έργου στο Ευρωκοινοβούλιο, για την ειρήνη στα Βαλκάνια.

 

Στις 7 Ιουλίου 2005, ο παγκοσμίου φήμης μπάσο-βαρύτονος José Van Dam τραγούδησε το έργο στα ελληνικά στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Η συναυλία οδήγησε στην ηχογράφηση του έργου με τον  José Van Dam, την υψίφωνο Έλενα Κελεσίδη, τον Σαιξπηρικό ηθοποιό  Philip Sheffield ως αφηγητή, τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Όπερας της Φλάνδρας.  Η έκδοσή του έργου που έγινε διεθνώς το 2009 από την κλασική εταιρία Naxos, αποτέλεσε  ένα μουσικό γεγονός  σε παγκόσμιο επίπεδο.

  

Σημείωμα  του συνθέτη:

Με την παρουσίαση του νέου μου έργου η «Λειτουργία του Ορφέα» στην ολοκληρωμένη του μορφή, αισθάνομαι χαρά και συγκίνηση, επειδή δόθηκε η ευκαιρία σ’ έναν άνθρωπο σαν κι εμένα, που μέχρι τώρα έχει αναλώσει το περισσότερο μέρος της ζωής του για να εκφράζεται μέσω των μηχανισμών των ήχων, της μελωδίας, των ρυθμών και της αρμονίας, να επικοινωνήσει με τις κοσμογονικές πηγές της ελληνικής δημιουργίας, όπως είναι οι ορφικοί ύμνοι.

Εμπνεύστηκα από την εύγλωττη σιωπή των αρχαίων κειμένων και ένιωσα ότι η μουσική μπορεί να επιστρέφει στην αρχική της θέση και να λειτουργεί σαν σύνολο των πνευματικών και διανοητικών επιδόσεων.

Η φράση του Πλάτωνος «Έστι δε πού η μέν επί σώματι γυμναστική, η δ’ επί ψυχή μουσική» αντανακλά τις κατευθύνσεις του ενστίκτου μας να συνδιαλέγεται με τον φυσικό κόσμο αφήνοντας τους κανόνες της επιστήμης να διαπερνούν την τέχνη, για να την στηρίζουν. Αυτός ο επαναπροσδιορισμός ήταν για μένα απαραίτητος.

Με μια ανοιχτή εξέγερση ενσωματωμένη στα ηχοχρώματα που παράγονται από τους συνδυασμούς των οργάνων και των φωνών, απέναντι σε μια τάξη πραγμάτων που επαναλαμβάνει στείρα τον εαυτό της, ανατέλλει η νέα ανάγνωση των μύθων, η άνοιξη της ορθοδοξίας και η χρησιμότητα της μουσικής.

   Το υλικό όλης της σύνθεσης της «Λειτουργίας του Ορφέα», ερμηνεύτηκε και στην πιο μικρή λεπτομέρειά του από μουσικούς που παίζουν χειροποίητα γνωστά όργανα και έχουν δικό τους ήχο και δεν χρησιμοποιούν ηλεκτρική μεσολάβηση. Για την καταγραφή του έργου, χρησιμοποιήθηκαν τα πιο τέλεια και σύγχρονα ηχοληπτικά μέσα στην Αθήνα και στο εξωτερικό.

 Με την πίστη του στο φως, στην καθαρότητα της ψυχής, ο Ορφέας έγινε μύστης μιας νέας θρησκείας που στηριζόταν στη καλοσύνη και στην αγνότητα. Στηριζόταν επίσης στο σεβασμό του φυτικού και ζωικού κόσμου που μας περιβάλλει. Ρομαντισμός και νοσταλγία; Ίσως. Όμως σίγουρα το εγγύς μέλλον. Η Ευρυδίκη είναι η βροχή, το νερό. Ο Ορφέας είναι το όριον φωτός, εάν θέλουμε.

 

Γιάννης Μαρκόπουλος  Αθήνα 1994

 

 

Βιος Ορφέως:

Ο Ορφέας ήταν ο πιο περίφημος μουσικός της αρχαίας Ελλάδας. Θρακικής καταγωγής, γιός του Οίαγρου και της μούσας Πολύμνιας, με τη λύρα του Απόλλωνα και με το θεϊκό του τραγούδι σαγήνευε, καθώς λένε ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης, ακόμα και τις πέτρες. Ο Ορφέας ακολούθησε τους Αργοναύτες στην Κολχίδα. Σ΄ αυτόν απέδιδαν την ίδρυση των Ορφικών Μυστηρίων, την καθιέρωση των Διονυσιακών Μυστηρίων και την προσθήκη της χορδής υπάτη στη λύρα. Πολλοί μύθοι δημιουργήθηκαν γύρω από τη ζωή και το θάνατό του. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο, σκοτώθηκε από τις Μαινάδες του Διόνυσου, επειδή δεν τίμησε τον θεό τους ή επειδή περιφρόνησε την αγάπη τους. Τον κομμάτιασαν και τον έριξαν στη θάλασσα. Η λύρα και το κεφάλι του μεταφέρθηκαν από τα κύματα στην Άντισσα της Λέσβου, όπου λέγεται ότι βρισκόταν ο τάφος του. Επίσης έλεγαν πως ο Ορφέας δεν μιμούνταν  κανέναν στα έργα του, τα οποία δεν έμοιαζαν με εκείνα των αυλωδικών συνθετών. Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης είναι γενικά γνωστός. Η ικανότητα του να κατεβεί στον Άδη δείχνει την πίστη του ελληνικού λαού στην διεισδυτική και ακαταμάχητη δύναμη της μουσικής.

(Από την «Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής» του Σόλωνα Μιχαηλίδη.)

 

Οι Ορφικοί Ύμνοι:

Οι ορφικοί ύμνοι είναι αρχαία κείμενα που αποδίδονται είτε στον μυθικό Ορφέα, είτε στους ορφικούς υμνολόγους. Ανήκουν στη Λυρική ποίηση και πολλοί από αυτούς (έχουν αριθμηθεί 87) διακρίνονται για τον επικό τους χαρακτήρα, όπως και οι Ομηρικοί ύμνοι. Για τη χρονολογία τους, οι γνώμες των μελετητών αλληλοσυγκρούονται. Μερικοί πιστεύουν ότι είναι κείμενα παλαιότερα ακόμη και από αυτά του Ομήρου. ΄Αλλοι θεωρούν ότι γράφτηκαν τα μεταγενέστερα χρόνια και άλλοι ισχυρίζονται ότι ανήκουν στη Νεοπλατωνική σχολή. Η γλώσσα των ύμνων δίχασε τις απόψεις. Οι μεν πιστεύουν ότι έχει επιδράσεις από τον ΄Ομηρο, οι δε θεωρούν ότι τα κείμενα αυτά παρουσιάζουν γλωσσική ανομοιογένεια επειδή έχουν υποστεί τις επιρροές των αιώνων. Στους Ορφικούς ΄Υμνους τα στοιχεία της φύσης αποκτούν ανθρωπομορφική υπόσταση, γεγονός που σηματοδοτεί την ανάγκη επικοινωνίας  του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και τον οφειλόμενο σεβασμό που πρέπει να έχει στο περιβάλλον.

(Από σημειώσεις του συνθέτη)