Λαμπρός εορτασμός στην Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας

Ἔλωναν τήν θεία καί θαυμαστήν καί σεπτήν εἰκόνα προσκυνήσωμεν ἀδελφοί τήν βρύουσαν ἰάσεις καί θαύματα τελοῦσαν καί ταύτην μετά πόθου κατασπαζώμεθα!!! Μέ λαμπρές λατρευτικές ἐκδηλώσεις τιμήθηκε καί γιά μιά ἀκόμα φορά ἡ ἐπέτειος τῆς εὑρέσεως καί ἐπιστροφῆς τῆς κλαπείσης Ἱερᾶς καί Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας. Τήν Κυριακή, 8η Ὀκτωβρίου 2017, μέ κάθε μεγαλοπρέπεια τελέσθηκε Ἀρχιερατική Εὐχαριστηριακή Θεία Λειτουργία στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας. Στήν Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί τῆς Θείας Λειτουργίας πέραν τοῦ Ἐπιχωρίου Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ. κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, συμμετεῖχαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Μονεμβασίας καί Σπάρτης κ.κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ κ.κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ. Πλῆθος φιλέορτων χριστιανῶν ἀπό τήν περιφέρεια Λεωνιδίου, τήν Λακωνία ἀλλά καί ἄλλες περιοχές τῆς χώρας μας βρέθηκαν στήν Ἱερά Μονή τῆς Παναγίας Ἔλωνας στήν Κυνουρία, γιά νά προσκυνήσουν τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Βρεφοκρατούσης ἐπ' εὐκαιρία τῆς 11ης ἐπετείου ἐκ τῆς εὑρέσεως τῆς κλαπείσης Ἱερᾶς Εἰκόνος. Ὅπως κατ’ ἔτος ἔτσι καί φέτος ἀναχώρησαν τό πρωΐ τῆς Κυριακῆς ἀπό τήν Τρίπολη, λεωφορεῖα μέ προσκυνητές, οἱ ὁποῖοι μετέβησαν στήν ἑορτάζουσα Ἱερά Μονή καί προσκύνησαν τήν χάρη της. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἔλωνας εἶναι ἁγιογραφία, καλυμμένη μέ χρυσό "πουκάμισο" κι ἀποδίδεται στόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, ἡ εἰκόνα βρέθηκε ἀπό βοσκούς τῆς περιοχῆς, σέ ἀπόκρημνη κι ἀπρόσιτη θέση κι ἐντοπίστηκε γιατί κατά "θαυμαστό" τρόπο φωτιζόταν ἐπίμονα τό σημεῖο. Ἡ Ἱερά Εἰκόνα τῆς Θεομήτορος ἡ ὁποία εἶχε κλαπεῖ βρέθηκε τήν 23ην Σεπτεμβρίου 2006, ἀποτέλεσμα προσευχῶν καί δεήσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, σύμπαντος τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς Λαοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως κατόπιν τῶν δεουσῶν ἐνεργειῶν τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας στήν ὁποία ὀφείλουμε ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ. Ἡ Ἱερά Εἰκόνα ἐπανῆλθε πανηγυρικά καί μέσα σέ κλίμα Ἱερᾶς κατανύξεως, τοποθετήθηκε στό μόνιμο θρονί της, στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας, ὅπου χιλιάδες πιστῶν φτάνουν στήν Μονή νά προσκυνήσουν τήν Παναγία μας προκειμένου νά λάβουν χάριν καί δύναμιν. Ἀπό τότε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ καθιέρωσε νά ἑορτάζεται ἡ ἑορτή τῆς ἐπανόδου τῆς Εἰκόνος στήν ἀρχή τοῦ Ὀκτωβρίου κάθε χρόνου. Στήν εἰκόνα αὐτή τῆς Θεοτόκου ἔχουν ἀποδοθεῖ πολλά θαύματα καί γι' αὐτό πλῆθος ἀπό τάματα πιστῶν καί ἀφιερώματα ὅπως κανδήλια περιβάλουν τό προσκυνητάρι της. Οἱ πιστοί, ὅλο τό χρόνο, ἀπό κάθε γωνιά τῆς χώρας ἀκόμα κι ἀπό τό ἐξωτερικό, φτάνουν μέ κάθε τρόπο καί μέσο, πεζοπορώντας καί γονυπετῶς, ἐκπληρώνοντας τό τάμα τους καί προσκυνώντας τήν Ἱερά εἰκόνα τῆς Παναγίας, δείχνοντας ἔτσι τήν ἀγάπη τους καί τήν εὐγνωμοσύνη τους στό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Η ΜΟΝΗ ΕΛΩΝΗΣ Στή μέση τῆς διαδρομῆς Λεωνιδίου - Κοσμᾶ, ἐπάνω σέ ἕναν τεράστιο βράχο τοῦ Πάρνωνα, στέκεται ἐπιβλητικό καί μεγαλόπρεπο τό Μοναστήρι τῆς Παναγίας Ἐλώνης. Ἀπό τήν πρωτεύουσα τῆς Τσακωνιᾶς καί σέ ἀπόσταση 14 χιλιομέτρων ἐντοπίζουμε τήν Μονή στό φαράγγι τοῦ Δαφνώνα (107 χλμ. ἀπό τήν Τρίπολη). Τή διαδρομή ὁρίζει μέ γραφικό τρόπο τό ποτάμι Δαφνιᾶς, ὁ ἀρχαῖος Σεληνούντας, πού δημιουργεῖ ἀπότομες καί ἄγριες χαράδρες. Ὁ ἐπισκέπτης στή συνέχεια ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ ἕνα ἐκπληκτικό θέαμα πού προκαλεῖ ὁ πελώριος βράχος τοῦ Πάρνωνα, ἐνῶ ἡ θέα ἀπό ἕναν κρεμαστό ἐξώστη στά ριζά τοῦ Μοναστηριοῦ δημιουργεῖ συναισθήματα φόβου καί δέους. Ἔξω ἀπό τά σύνορα τῆς Κυνουρίας, ἀπό τή Λακωνία ὡς τήν Ἀργολίδα καί τά νησιά Ὕδρα καί Σπέτσες, ἡ Παναγία Ἐλώνης ἀσκεῖ μία ἰδιαίτερα λατρευτική ἐπιβολή. Τό πανηγύρι της συγκεντρώνει προσκυνητές ἀπό ὅλη τήν Ἑλλάδα. Ἡ Παναγία τιμᾶται ἀφενός κατά τήν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τήν 23η Αὐγούστου, ἀλλά πάνδημος πανηγυρισμός τελεῖται στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου τήν 21η Νοεμβρίου. Ἀρχικά στό Μοναστήρι ἐτιμᾶτο ἡ Παναγία ὡς Ζωοδόχος Πηγή καί εἶχε καθιερωθεῖ ὁ πανηγυρισμός αὐτῆς τήν 15η Αὐγούστου (Κοίμηση τῆς Θεοτόκου). ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΜΟΝΗΣ Γιά τήν ἐπωνυμία τῆς Μονῆς δέν ὑπάρχει κάποια ἱκανοποιητική ἑρμηνεία. Ἡ ἐπωνυμία «Ἔλωνα» ἀποδίδεται στόν τόπο ὅπου βρέθηκε ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας ἤ κτίστηκε τό Μοναστήρι. Σέ ἐπίσημη μνεία τῆς Μονῆς ἀπό τό Πατριαρχεῖο, κατά τήν ἀπονομή τοῦ Σταυροπηγιακοῦ της προνομίου, ὁρίζεται «εἰς τοποθεσίαν Ἔλωνης καλουμένην». Ἡ ἐπωνυμία θά μποροῦσε ἴσως νά συσχετιστεῖ μέ τό «ἕλος». Σέ σφραγίδα τῆς Μονῆς σέ ἔγγραφο τοῦ 1798 μ.Χ. διαβάζουμε: «ΘΕΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΕΛΩΝΑ». Σύμφωνα μέ μία ἄλλη θεωρία ἡ Μονή ὀφείλει τήν ἐπωνυμία της σέ κάποια παλαιά εἰκόνα, ἡ ὁποία – σύμφωνα μέ τήν παράδοση- μεταφέρθηκε στήν Τσακωνιά ἀπό τό Ἕλος τῆς Λακωνίας, μία περιοχή πού τρέφει ἀκόμη ξεχωριστή πίστη στήν προστασία τῆς Ἔλωνας. Κατά τήν παράδοση αὐτή, ὅταν γύρω στά 582 μ.Χ. οἱ κάτοικοι τοῦ Ἕλους ἐξαιτίας τῆς εἰσβολῆς τῶν Σλάβων κατέφυγαν ἄλλοι στή Μονεμβασία καί ἄλλοι στήν Τσακωνιά, ἔφεραν μαζί τους μία εἰκόνα πού διατήρησε τό ὄνομα τοῦ τόπου τούς (Ἔλωνα ἀπό τό Ἕλος). Ἡ ὑπόθεση αὐτή εἶναι ἡ ἐπικρατέστερη, καθώς οἱ ἄλλες ἀπόψεις παρουσιάζουν μεγαλύτερες ἐτυμολογικές ἀδυναμίες, ὅπως π.χ. ὅτι προέρχεται ἀπό τή λέξη «ἕλος» (=βάλτος), ἕναν γειτονικό τόπο δηλαδή, βαλτώδη, ὅπου πιθανόν εἶχε πρωτοϊδρυθεῖ ἡ Μονή. Ἤ ὅτι μπορεῖ νά ἔχει προέλθει ἀπό τήν τσακώνικη λέξη «Ἔουνη» πού σημαίνει «Ἐλεοῦσα» ἤ ἀπό τήν ὀνομασία σπηλαίου. Ἡ ἐπωνυμία, ὅπως καί νά ἑρμηνευτεῖ ἐτυμολογικά, φαίνεται παλιά. Μία ὑπόθεση πού μποροῦμε νά κάνουμε εἶναι μήπως ἡ ἐπωνυμία «Ἔλωνα» ἔδωσε στό γειτονικό, ἀλλά μεταγενέστερα δημιουργημένο χωριό, τό Λεωνίδιο, τόν ἀρχικό πυρήνα τῆς ὀνομασίας του; Τό Λεωνίδι, πού στά τσακώνικα γίνεται «Ἁγιελίδι», μέ ἐτυμολογική προέλευση ἀπό τό «Ἅγιος Λεωνίδης», μπορεῖ νά προῆλθε ἀπό τό «Ἔλωνα – Ἐλωνίδιο». Ἡ Μονή εἶχε Μετόχι στό χῶρο πού δημιουργήθηκε τό σημερινό Λεωνίδιο. Ο Pouqueville μάλιστα τό ἀποκαλεῖ «Eleonition». ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, βοσκοί πού εἶχαν τό ποίμνιό τους στίς ἀπέναντι πλαγιές, ἔβλεπαν τή νύχτα κάποιο φῶς στόν ἀπότομο βράχο τοῦ Πάρνωνα. Ἀνέφεραν τό γεγονός αὐτό στόν Ἐπίσκοπο Ρέοντος καί Πραστοῦ καί ἐκεῖνος μέ τόν Κλῆρο τῆς περιοχῆς, τούς τοπικούς Προεστούς καί πολλούς χριστιανούς πλησίασαν στό σημεῖο, ὅπου μέ θαυμασμό διαπίστωσαν ὅτι στό μέσον τοῦ πανύψηλου βράχου ἦταν τοποθετημένη ἡ ἁγία εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, τήν ὁποία φώτιζε ἕνα ἀναμμένο καντήλι. Μέ προτροπή τότε τοῦ Ἐπισκόπου Ρέοντος καί Πραστοῦ, δύο ἀσκούμενοι Μοναχοί, οἱ Καλλίνικος καί Δοσίθεος, ἐγκαταστάθηκαν στό σημεῖο εὕρεσης τῆς εἰκόνας, ἔκτισαν Ναΰδριο καί δύο κελιά καί στόν 16ο αἰώνα μ.Χ. εἶχαν ἤδη συστήσει μέ τίς Σκῆτες τους τόν Μοναστικό πυρήνα τῆς Ἔλωνας. Σύμφωνα μέ τήν ἴδια παράδοση, οἱ κτήτορες τῆς Μονῆς σέ προχωρημένη ἡλικία ἔγιναν μάρτυρες τῆς πίστεως καί νεομάρτυρες τῆς Κυνουρίας, ὅταν σφαγιάστηκαν ἀπό δύο Τούρκους πού «διήρπαζον περιπλανώμενοι» τούς χριστιανούς. Οἱ δύο Τοῦρκοι, τιμωρήθηκαν ἀπό τήν Παναγία, ἀφοῦ τυφλώθηκαν τή στιγμή πού ἔμπαιναν στό Ναΰδριο γιά νά τό συλήσουν. Ἔτσι, μετανόησαν, βρῆκαν πάλι τό φῶς τους καί ἀφιέρωσαν τά ὑπάρχοντά τους στή Μονή, ἡ ὁποία γιά τό λόγο αὐτό δέχτηκε πολλά προνόμια ἐκ μέρους τῶν Ὀθωμανῶν κατακτητῶν. Αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τά ἑπόμενα χρόνια ἡ Μονή νά ἀναπτυχθεῖ σέ ἀριθμό Μοναχῶν καί κτισμάτων, προσκυνητῶν καί δωρεῶν. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κυριότερη γραπτή μαρτυρία γιά τήν ἱστορία τῆς Μονῆς ἀποτελεῖ τό σωζόμενο στή Βιβλιοθήκη τῶν Παρισίων Συνοδικό Σιγίλλιο τοῦ Σεραφείμ Α΄ πού χρονολογεῖται τόν Ἰούλιο τοῦ 1730 μ.Χ., καθώς καί ὁρισμένα μεταγενέστερα Πατριαρχικά ἔγγραφα. Ἡ Μονή Ἐλώνης, εὐημεροῦσα ἀπό τό 1688 μ.Χ., πρέπει νά ὑπέστη ἄγρια ἐπιδρομή κατά τήν ἐπανεγκατάσταση τῶν Τούρκων καί τή γενική δοκιμασία τοῦ τόπου ἀπό τίς ἐνετοτουρκικές πολεμικές ἐπιχειρήσεις τό 1715 μ.Χ. Παρέμειναν ὅμως μερικοί Μοναχοί, οἱ ὁποῖοι φρόντισαν γιά ὅ,τι ἀπέμεινε καί μέ τή βοήθεια τῶν χριστιανῶν ἀνασυγκρότησαν τό Μοναστήρι. Πέρασαν ὅμως ἀρκετά χρόνια μέχρι νά ἐμφανιστεῖ ἀνακαινισμένο τό Μοναστήρι. Πρώτη ἐνέργεια τῶν Μοναχῶν ἦταν νά ἐπιζητήσουν τήν ἀνανέωση τοῦ Σταυροπηγιακοῦ προνομίου, ὥστε νά μήν ἐπεμβαίνει ὁ Ἐπίσκοπος Ρέοντος στά τῆς Μονῆς, γεγονός πού σαφῶς ἀναγράφεται στό Σιγίλλιο, καί κατά δεύτερον γιά νά θέσουν φραγμό στίς ἁρπακτικές διαθέσεις τῶν ὀργάνων τῆς τουρκικῆς ἐξουσίας. Ἔτσι, τό 1730 μ.Χ. περίπου ἀνανεώθηκε ἡ Σταυροπηγιακή ἀξία τῆς Μονῆς καί ἔκτοτε συνεχίστηκε ἡ ἐξάρτησή της ἀπό τό Πατριαρχεῖο. Νέα ἀνανέωση τοῦ Σταυροπηγιακοῦ προνομίου τῆς Μονῆς πραγματοποιήθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη Γρηγόριο Ἐ΄ (βλέπε 10 Ἀπριλίου), πού ἀνανέωσε τήν ἀξία ὅλων τῶν Σταυροπηγιακῶν Μοναστηριῶν κατά τήν πρώτη του Πατριαρχία, τόν Ἰούνιο τοῦ 1798 μ.Χ. Τό Σιγίλλιο αὐτό ἀποκεῖται μεταξύ τῶν χειρογράφων καί ἐγγράφων τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου Σπάρτης. Στήν κάτω δεξιά γωνία τῆς περγαμηνῆς ὑπάρχει ἡ ὑπογραφή τοῦ Γρηγορίου Ε΄ ὡς ἐπιβεβαίωση τῆς τρίτης Πατριαρχίας (11 Ἰουνίου 1819 μ.Χ.). Λίγο νωρίτερα μαρτυρεῖται ἡ ἀποστολή ἐξουσιοδοτημένων Ἐξάρχων ἀπό τόν Πατριάρχη, μέ τήν ἐντολή νά ἐλέγξουν τήν κατάσταση τῶν Μονῶν καί τήν οἰκονομική τους διαχείριση. Μετά τήν ἐπίσκεψη τῶν Πατριαρχικῶν Ἐξάρχων στή Μονή Ἐλώνης, ὁ Ἡγούμενος αὐτῆς Νικόδημος, ἀπευθυνόμενος πρός τόν Πατριάρχη καί τήν Πατριαρχική Σύνοδο μέ εἰδική ἀναφορά του στίς 6 Φεβρουαρίου 1798 μ.Χ., προσφέρει ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες. Στήν ἔκθεση αὐτή κάνει μνεία τῆς παρουσίας τῶν Ἐξάρχων, οἱ ὁποῖοι ἀνέγνωσαν τά Πατριαρχικά γράμματα τῆς ἐξουσιοδοτήσεώς τους στούς Μοναχούς καί ὕστερα μέ τήν παρουσία τοῦ Ἐπισκόπου Ρέοντος καί Πραστοῦ, πού φαίνεται ὅτι συνόδευε τούς Ἐξάρχους, παρουσίασαν τόν κατάλογο τῶν λογαριασμῶν γιά τόν ἔλεγχο. Ὅπως φαίνεται ἀπό μεταγενέστερες ἀπογραφές τῶν περιουσιακῶν της στοιχείων, ἡ Μονή εἶχε ἀποκτήσει σημαντική κτηματική περιουσία. Μετά τό 1715 μ.Χ. μάλιστα συνῆψε δάνειο, πού σημαίνει ὅτι ἡ Μονή διέθετε περιουσία, ἀπό τήν ἀπόδοση τῆς ὁποίας ἔμελλε νά ἐξοφληθεῖ. Δεδομένη ἀκόμη εἶναι ἡ ἀφοσίωση τῶν χριστιανῶν στήν εὐρεία περιοχή καί αὐτονόητη ἡ ἐνίσχυση τῆς Μονῆς ἀπό τό προσκύνημα. Ὅλα τά ἀνωτέρω ἐπιβεβαιώνονται ἀπό τά σωζόμενα δικαιοπρακτικά ἔγγραφα τῆς Μονῆς. Περισσότερα στοιχεῖα ὡστόσο θά μποροῦσε νά μᾶς δώσει ὁ κτητορικός κώδικας τῆς Μονῆς, ὁ ὁποῖος δυστυχῶς δέν σώζεται. Κατά τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση οἱ Μοναχοί τῆς Ἔλωνας δέν ἔμειναν παρατηρητές τῶν μεγάλων γεγονότων. Γιά τόν Ἡγούμενο τῆς Μονῆς Νεόφυτο ὑπάρχει ἡ πληροφορία ὅτι στρατεύτηκε καί φονεύτηκε κοντά στό Ἄργος. Λόγω τῆς ὀχυρῆς της θέσης, ἡ Μονή χρησιμοποιήθηκε ὡς ἀσφαλές καταφύγιο ἀμάχων. Γιά τήν οἰκονομική ἐνίσχυση τοῦ Ἀγώνα, ἡ Μονή προσέφερε τό 1822 μ.Χ. στήν Πελοποννησιακή Γερουσία 1500 γρόσια ὑπό μορφή δανείου, πού δέν ἐπεστράφη ποτέ. Ἀνεξάρτητα ἀπό τό ἄν ἔγιναν ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τοῦ ὀχυροῦ Μοναστηριοῦ, εἶναι βέβαιο ὅτι αὐτό χρησιμοποιήθηκε γιά τήν συγκέντρωση πολεμοφοδίων, γιά τήν ἀσφάλεια τοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ καί τή στάθμευση ἐνόπλων σωμάτων ἐν ὄψει ἐχθρικῶν ἐπιχειρήσεων. Μετεπαναστατικά, τά πιό πολλά Μοναστήρια ἔδιναν τήν εἰκόνα διάλυσης. Τό 1836 - 1854 μ.Χ., μέ τά μέτρα τῆς Ἀντιβασιλείας τοῦ Ὄθωνα, ἡ Μονή τῆς Ἔλωνας κρίθηκε διατηρητέα καί ἔμελλε νά ἀπορροφήσει τούς Μοναχούς τῶν γειτονικῶν Μοναστηριῶν, πού εἶχαν διαλυθεῖ. Ἔφθασε μάλιστα κάποια χρονική περίοδο ἡ Ἔλωνα νά εἶναι πολυάνθρωπη (ἀναφέρεται ἀριθμός 40 ἀτόμων). Οἱ Μοναχοί ἀπασχολοῦνταν μέ ἐνοικιάσεις, ἐκποιήσεις, βελτιώσεις κλπ. τῆς κτηματικῆς περιουσίας τῆς Μονῆς. Ἡγούμενος τότε ἦταν ὁ Θεοδώρητος, τόν ὁποῖο μετά τό θάνατό του διαδέχτηκε τό 1839 μ.Χ. ὁ Ἱερομόναχος Ἰωακείμ. Τά χρόνια μετά τό 1860 μ.Χ. ὑπῆρξαν κρίσιμα γιά τή Μονή. Μόλις γύρω στά 1900 μ.Χ. τό Μοναστήρι ἀναζωογονεῖται μέ τήν παρουσία πολλῶν Μοναχῶν καί ἐφεξῆς ἀκμάζει. Τό 1930 μ.Χ. μάλιστα ἡ Μονή ἐμφανίζεται σάν μία ἀπό τίς πλουσιότερές της Πελοποννήσου. Τό 1972 μετατράπηκε μ.Χ. ἀπό ἀνδρώα σέ γυναικεία Μονή. Η ΜΟΝΗ ΣΗΜΕΡΑ Κτιριακό συγκρότημα. Μία ἐπιμελημένη κλίμακα μέ πλατιά σκαλοπάτια ὁδηγεῖ στήν τοξωτή εἴσοδο τῆς Μονῆς, ἐνῶ πάνω ἀπό τήν εἴσοδο ὑπάρχει μία καταχύστρα. Ἕνας ἀνοικτός διάδρομος, 15 περίπου μέτρων, ὁδηγεῖ στή δεύτερη πύλη, πού καλύπτεται ἐπίσης μέ καταχύστρα. Ἀπό τό σημεῖο αὐτό ξεκινάει ὁ δεύτερος διάδρομος, 100 περίπου μέτρων, ὁ ὁποῖος στά δεξιά του ἔχει τόν πανύψηλο κόκκινο βράχο καί στά ἀριστερά του τόν ἀπότομο γκρεμό. Ὁ διάδρομος αὐτός ὁδηγεῖ στόν κεντρικό χῶρο τῆς Μονῆς μέ τά ἐσωτερικά οἰκοδομήματα. Τά διαφορετικά ἐπίπεδα, οἱ διάδρομοι, οἱ στοές καί οἱ κλίμακες προσδίδουν ἕνα ρυθμό κίνησης καί ἐσωτερικῆς ζωῆς στό κτιριακό συγκρότημα. Μία κλίμακα ὁδηγεῖ κάτω ἀριστερά σέ ἕναν στενόμακρο διάδρομο, ὅπου στήν ἀνατολική του πλευρά ὑψώνεται τριώροφο κτίριο μέ κελιά καί ξενῶνες στόν πρῶτο ὄροφο, τραπεζαρίες καί ἀποθῆκες κάτω, ἐνῶ παραπλεύρως συνεχίζει μέ τά γραφεῖα καί τούς χώρους ὑποδοχῆς. Τά χαγιάτια-βεράντες καί τά μπαλκόνια προσφέρουν μία ἐξαιρετική θέα. Μία ἄλλη κλίμακα ὁδηγεῖ στό ἀπέναντι κτίριο τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τῆς Μονῆς. Πρόκειται γιά τριώροφο κτίριο, οἱ ἄνω ὄροφοι τοῦ ὁποίου χρησιμοποιοῦνται ὡς ξενῶνες καί τό ἰσόγειο ὡς ἀποθῆκες. Μία κλίμακα πίσω ἀπό τό κτίριο αὐτό ὁδηγεῖ στό Παρεκκλήσι τῶν Ἁγίων Πάντων. Παραπλεύρως διατηρεῖται ἕνα παλαιό Ἀσκητήριο σέ βραχώδη κοιλότητα. Στό νότιο ἄκρο τοῦ διαδρόμου μία διπλή κλίμακα μέ δέκα σκαλιά ὁδηγεῖ σέ μία μικρή τριγωνική πλακόστρωτη αὐλή, πού ἀνοίγεται μπροστά ἀπό τό Καθολικό. Στό προαύλιο τῆς Μονῆς ὑπάρχει σκάλα πού ὁδηγεῖ σέ χαμηλότερα ἐπίπεδα διαμορφωμένων χώρων, ἐνῶ πιό πέρα, κάτω ἀπό στοά ὑπάρχουν χῶροι πού ἀνήκουν στίς βοηθητικές ὑπηρεσίες τῆς μονῆς (ζυμωτήρια, φοῦρνοι κλπ.). Ἡ ὕδρευση τῆς Μονῆς ἐπιτυγχάνεται ἀπό τό νερό πού πηγάζει ἀπό τόν βράχο. Τό νερό αὐτό στή συνέχεια συγκεντρώνεται σέ εἰδική στέρνα στά δυτικά τοῦ Καθολικοῦ. β) Καθολικό τῆς Μονῆς. Τό σημερινό Καθολικό τῆς Μονῆς ἀποτελεῖ κτίσμα τοῦ 1809 μ.Χ. Πρόκειται γιά καμαροσκεπή βασιλική, ἐσωτερικῶν διαστάσεων 5,10 μ. x 14,90 μ., προσαρμοσμένη στή φυσική κοιλότητα τοῦ βράχου. Διαθέτει τέσσερις τετράγωνες θύρες εἰσόδου στή βόρεια πλευρά, ἐνῶ ἡ πιό μεγάλη ἔχει ἕνα λίθινο τόξο πάνω ἀπό τό ἀνώφλι, τοποθετημένο λίγο ἀκανόνιστα. Ἀριστερά ὑφίσταται μία κόγχη κενή καί δεξιά μία ἐντοιχισμένη πλάκα μέ κτητορική ἐπιγραφή σέ ἔμμετρη μεγαλογράμματη γραφή, πού ἀναφέρει τά ἑξῆς: ΕΓΩ ΜΕΝ ΑΝΕΙΓΕΡΜΑΙ ΓΗΣ ΕΚ ΒΑΡΑΘΡΩΝ ΛΙΑΝ ΩΡΑΙΟC ΝΑΟC ΤΗC ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΟΝΟΙC ΦΡΟΝΤΙCΙ ΤΩΝ ΩΔΕ ΜΟΝΑΖΟΝΤΩΝ ΑΔΡΑΙC ΤΕ ΔΑΠΑΝΗCΙ ΜΟΝΗC ΙΔΙΑC ΗΓΟΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟC ΤΟΥ ΚΥΡΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΕΙΛΚΕ ΓΕΝΟC ΕΚ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ ΕΦΗΓΕΜΩΝΟC ΒΕΛΗ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤ(ΟΥ) ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΕΟΝΤΟC ΤΟΥ CΕΠΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ Α Ω Θον ΕΤΟC ΤΟ CΩΤΗΡΙΟΝ O Ἡγούμενος Νεόφυτος ὑπῆρξε μέλος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καί σκοτώθηκε στό Ἄργος τό 1821 μ.Χ. Ἡ ἐπιγραφή τοποθετήθηκε κατόπιν ἀδείας του Τούρκου διοικητῆ τῆς Πελοποννήσου, Βελή πασά, ἐπί τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ρέοντος καί Πραστοῦ, Ἰακώβου. Σύμφωνα μέ τήν ἐπιγραφή, ὁ Ναός τοῦ 1809 μ.Χ. καταλαμβάνει τή θέση παλαιότερου Ναοῦ καί προεκτείνεται κατά τήν ἀνατολική πλευρά τῆς σπηλιᾶς, ὥστε νά προεξέχει. Τό φῶς διέρχεται στό Ναό ἀπό δύο παράθυρα τῆς εἰσόδου καί τρία του Ἱεροῦ. Στήν ἀνατολική πλευρά ὑπάρχει φωτιστική θυρίδα στήν τρίπλευρη ἁψίδα, ἐνῶ στή νότια πλευρά ὑπάρχει ἕνα ἄλλο τετράγωνο παράθυρο, διαστάσεων 0,65 μ. x 0,90 μ. Ἀξιόλογο στοιχεῖο τῆς ἐσωτερικῆς διακόσμησης τοῦ Ναοῦ ἀποτελεῖ τό ξυλόγλυπτο τέμπλο ἀπό καρυδιά, πού χωρίζει τό Ἱερό Βῆμα ἀπό τόν κυρίως Ναό. Στά θωράκια ὑπάρχουν σκαλιστές παραστάσεις, ὅπως τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Κάτω ἀπό τό Δωδεκάορτο ὑπάρχουν μεταξύ ἄλλων οἱ ἀκόλουθες παραστάσεις: Ἀνάσταση, Μυστικός Δεῖπνος, Μεταμόρφωση. Στή δυτική πλευρά τοῦ Ναοῦ μία κυκλική σκάλα ὁδηγεῖ στόν γυναικωνίτη. Στό κέντρο τῆς βόρειας πλευρᾶς τοῦ Καθολικοῦ ἔχει προσκολληθεῖ ὑψηλό διώροφο μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, τό ὁποῖο κτίστηκε τό 1831 μ.Χ. ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΜΟΝΗΣ Στό προσκηνητάρι δεσπόζει ἡ φορητή εἰκόνα τῆς Παναγιᾶς, πού χρονολογεῖται ἀπό τό 1350 μ.Χ. περίπου. Εἶναι κατασκευάσμενη μέ κερί καί μαστίχα σέ ξύλο, ἐνῶ ἀργότερα προστέθηκε χρυσό περίτεχνο «πουκάμισο» καί καλύφθηκε ἀπό τάματα. Εἰκάζεται ὅτι ἡ εἰκόνα φιλοτεχνήθηκε ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί ἡ ἱστορία της εἶναι ἄρρηκτα δεμένη μέ τήν ἵδρυση τῆς Μονῆς. Σέ ἀπογραφή τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑποστατικῶν τοῦ ἔτους 1828 μ.Χ. σέ εἰδικό κατάστιχο ἡ Μονή Ἔλωνας ἐμφανίζεται νά διαθέτει μεταξύ ἄλλων ἱερά Σκεύη, ἀργυρά Εὐαγγέλια, Σταυρούς, δύο Εἰκόνες μέ ἀργυρή ἐπένδυση, Ἄμφια, βιβλία. Στό Καθολικό, μέσα σέ προθῆκες, ἐκτίθενται ἅγια Λείψανα, Εὐαγγέλια, ἱερά Κειμήλια καί πολλά ἀφιερώματα. ΜΕΤΟΧΙΑ ΜΟΝΗΣ Στήν ἀπογραφή τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑποστατικῶν τοῦ 1828 μ.Χ., ἡ Μονή Ἔλωνας ἐμφανίζεται νά διαθέτει ἑπτά Μετόχια, ἐκ τῶν ὁποίων ἕνα στόν Κοσμᾶ (τό κατοπινό σχολεῖο τοῦ χωριοῦ) μέ μικρή Ἐκκλησία τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς καί ἕνα Μετόχι στόν Πουρναρό κοντά στόν Κοσμᾶ. Μετόχι τῆς Ἔλωνας ὑπῆρχε καί στό Λεωνίδιο (Ναός τῆς Εὐαγγελίστριας), ὅπου τελεῖται ἡ πανήγυρις τῆς 21ης Νοεμβρίου μέ τή μεταφορά τῆς θαυματουργῆς εἰκόνας. Περιουσία τῆς Μονῆς ἀποτελοῦν ἐπίσης τά Μετόχια στό Γεράκι καί στά Ἐλοχώρια. Ἄλλο μετόχι ὑπῆρχε στό Μάρι καί ἴσως τό τοπωνύμιο Ἔλωνα στήν Ὕδρα νά συνεπάγεται ἄλλο Μετόχι. ΚΗΡΥΞΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ Μέ τό ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/50540/1116 (ΦΕΚ 59/Β/31-1-1990) ἡ Ἱερά Μονή κηρύχτηκε ὡς ἱστορικό διατηρητέο μνημεῖο μέ ζώνη προστασίας 250 μέτρα γύρω του. Η ΚΛΟΠΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Στίς 18 Αὐγούστου τοῦ 2006 μ.Χ. ἡ ἱστορική εἰκόνα τῆς Παναγίας ἐκλάπη ἀπό τήν Μονή μαζί μέ τά ἀφιερώματά της. Ἡ κλοπή αὐτή προκάλεσε αἴσθηση καί δημοσιοποιήθηκε τόσο ἀπό τά ἑλληνικά ὅσο καί ἀπό τά διεθνῆ μέσα ἐνημέρωσης. Ἡ εἰκόνα ἐντοπίστηκε ἀπό τήν Ἑλληνική Ἀστυνομία 38 ἡμέρες ἀργότερα στό Φαρακλό Λακωνίας. Ὁ δράστης συνελήφθη καί ἡ εἰκόνα ἐπεστράφη στή θέση της μέ μία πανηγυρική τελετή. Στήν τοποθεσία πού βρέθηκε χτίστηκε μέ ἔξοδα τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας εἰκονοστάσι, στό ὁποῖο τοποθετήθηκε πιστό ἀντίγραφο τῆς εἰκόνος, ἀκριβῶς ἕνα χρόνο μετά τόν ἐντοπισμό της. Στις 8:49 μ.μ. Σάββατο, 7 Οκτωβρίου 2017, ο/η π.Ιωάννης Σουρλίγγας <papagiannissoyrl@gmail.com> έγραψε: Ἔλωναν τήν Θεία καί Θαυμαστήν καί σεπτήν εἰκόνα προσκυνήσωμεν ἀδελφοί τήν βρύουσαν ἰάσεις καί θαύματα τελοῦσαν καί ταύτην μετά πόθου κατασπαζώμεθα!!! Μέ λαμπρές λατρευτικές ἐκδηλώσεις τιμήθηκε καί γιά μιά ἀκόμα φορᾶ ἡ ἐπέτειος τῆς εὑρέσεως καί ἐπιστροφῆς τῆς κλαπείσης Ἱερᾶς καί Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας. Τήν Κυριακή, 8η Ὀκτωβρίου 2017, μέ κάθε μεγαλοπρέπεια τελέσθηκε Ἀρχιερατική Εὐχαριστηριακή Θεία Λειτουργία στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας. Στήν Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί τῆς Θείας Λειτουργίας πέραν τοῦ Ἐπιχωρίου Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ. κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, συμμετεῖχαν ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Μονεμβασίας καί Σπάρτης κ.κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρών κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ καί ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Ἱερισσού κ.κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ. Πλῆθος φιλέορτων χριστιανῶν ἀπό τήν περιφέρεια Λεωνιδίου, τή Λακωνία ἀλλά καί ἄλλες περιοχές τῆς χώρας μας βρέθηκαν στήν Ἱερά Μονή τῆς Παναγίας Ἔλωνας στήν Κυνουρία, γιά νά προσκυνήσουν τή θαυματουργό εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Βρεφοκρατούσας ἐπ' εὐκαιρία τῆς 11ης ἐπετείου ἐκ τῆς εὑρέσεως τῆς κλαπείσης Ἱερᾶς Εἰκόνας. Ὅπως κατ’ ἔτος ἔτσι καί φέτος ἀναχώρησαν τό πρωί τῆς Κυριακῆς ἀπό τήν Τρίπολη, λεωφορεῖα μέ προσκυνητές, οἱ ὁποῖοι μετέβησαν στήν ἑορτάζουσα Ἱερά Μονή καί προσκύνησαν τήν χάρη της. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἔλωνας εἶναι ἁγιογραφία, καλυμμένη μέ χρυσό "πουκάμισο" κι ἀποδίδεται τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, ἡ εἰκόνα βρέθηκε ἀπό βοσκούς τῆς περιοχῆς, σέ ἀπόκρημνη κι ἀπρόσιτη θέση κι ἐντοπίστηκε γιατί κατά "θαυμαστό" τρόπο φωτιζόταν ἐπίμονα τό σημεῖο. Ἡ Ἱερά Εἰκόνα τῆς Θεομήτορος ἡ ὁποία εἶχε κλαπεῖ βρέθηκε τήν 23ην Σεπτεμβρίου 2006, ἀποτέλεσμα προσευχῶν καί δεήσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μαντινείας καί Κυνουρίας κ.κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, σύμπαντός του Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς Λαοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως κατόπιν τῶν δεουσῶν ἐνεργειῶν τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας στήν ὁποία ὀφείλουμε ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ. Ἡ Ἱερά Εἰκόνα ἐπανῆλθε πανηγυρικά καί μέσα σέ κλίμα Ἱερᾶς κατανύξεως, τοποθετήθηκε στό μόνιμο θρονί της, στήν Ἱερά Μονή Ἐλώνης Κυνουρίας, ὅπου χιλιάδες πιστῶν φτάνουν στήν Μονή νά προσκυνήσουν τήν Παναγία μας προκειμένου νά λάβουν χάριν καί δύναμιν. Ἀπό τότε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης μας κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ καθιέρωσε νά ἑορτάζεται ἡ ἑορτή τῆς ἐπανόδου τῆς Εἰκόνας στήν ἀρχή τοῦ Ὀκτωβρίου κάθε χρόνου. Στήν εἰκόνα αὐτή τῆς Θεοτόκου ἔχουν ἀποδοθεῖ πολλά θαύματα καί γι' αὐτό πλῆθος ἀπό τάματα πιστῶν καί ἀφιερώματα ὅπως κανδήλια περιβάλουν τό προσκυνητάρι της. Οἱ πιστοί, ὅλο τό χρόνο, ἀπό κάθε γωνιά τῆς χώρας ἀκόμα κι ἀπό τό ἐξωτερικό, φτάνουν μέ κάθε τρόπο καί μέσο, πεζοπορώντας καί γονυπετῶς, ἐκπληρώνοντας τό τάμα τους καί προσκυνώντας τήν Ἱερά εἰκόνα τῆς Παναγίας, δείχνοντας ἔτσι τήν ἀγάπη τους καί τήν εὐγνωμοσύνη τούς στό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Η ΜΟΝΗ ΕΛΩΝΗΣ Στή μέση της διαδρομῆς Λεωνιδίου - Κοσμᾶ, ἐπάνω σέ ἕναν τεράστιο βράχο τοῦ Παρνωνα, στέκεται ἐπιβλητικό καί μεγαλόπρεπο τό μοναστήρι τῆς Παναγίας Ἐλώνης. Ἀπό τήν πρωτεύουσα τῆς Τσακωνιᾶς καί σέ ἀπόσταση 14 χιλιομέτρων (107 χλμ. ἀπό τήν Τρίπολη) ἐντοπίζουμε τή μονή στό φαράγγι τοῦ Δαφνώνα. Τή διαδρομή ὁρίζει μέ γραφικό τρόπο τό ποτάμι Δαφνιᾶς, ὁ ἀρχαῖος Σεληνούντας, πού δημιουργεῖ ἀπότομες καί ἄγριες χαράδρες. Ὁ ἐπισκέπτης στή συνέχεια ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ ἕνα ἐκπληκτικό θέαμα πού προκαλεῖ ὁ πελώριος βράχος τοῦ Παρνωνα, ἐνῶ ἡ θέα ἀπό ἕναν κρεμαστό ἐξώστη στά ριζά τοῦ μοναστηριοῦ δημιουργεῖ συναισθήματα φόβου καί δέους. Ἔξω ἀπό τά σύνορά της Κυνουρίας, ἀπό τή Λακωνία ὡς τήν Ἀργολίδα καί τά νησιά Ὕδρα καί Σπέτσες, ἡ Παναγία Ἐλώνης ἀσκεῖ μία ἰδιαίτερα λατρευτική ἐπιβολή. Τό πανηγύρι της δέ συγκεντρώνει προσκυνητές ἀπό ὅλη τήν Ἑλλάδα. Ἡ Παναγία τιμᾶται ἀφενός κατά τήν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τήν 23η Αὐγούστου, ἀλλά πάνδημος πανηγυρισμός τελεῖται στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου τήν 21η Νοεμβρίου. Ἀρχικά στό μοναστήρι ἐτιμάτο ἡ Παναγία ὡς Ζωοδόχος Πηγή καί εἶχε καθιερωθεῖ ὁ πανηγυρισμός αὐτῆς τήν 15η Αὐγούστου (Κοίμηση τῆς Θεοτόκου). ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΜΟΝΗΣ Γιά τήν ἐπωνυμία τῆς μονῆς δέν ὑπάρχει κάποια ἱκανοποιητική ἑρμηνεία. Ἡ ἐπωνυμία «Ἔλωνα» ἀποδίδεται στόν τόπο ὅπου βρέθηκε ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας ἤ κτίστηκε τό μοναστήρι. Σέ ἐπίσημη μνεία τῆς μονῆς ἀπό τό Πατριαρχεῖο, κατά τήν ἀπονομή τοῦ σταυροπηγιακοῦ της προνομίου, ὁρίζεται «εἰς τοποθεσίαν Ἔλωνης καλουμένην». Ἡ ἐπωνυμία θά μποροῦσε ἴσως νά συσχετιστεῖ μέ τό «ἕλος». Σέ σφραγίδα τῆς μονῆς σέ ἔγγραφό του 1798 μ.Χ. διαβάζουμε: «ΘΕΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΕΛΩΝΑ». Σύμφωνα μέ μία ἄλλη θεωρία ἡ μονή ὀφείλει τήν ἐπωνυμία της σέ κάποια παλαιά εἰκόνα, ἡ ὁποία – σύμφωνα μέ τήν παράδοση- μεταφέρθηκε στήν Τσακωνιά ἀπό τό Ἕλος τῆς Λακωνίας, μία περιοχή πού τρέφει ἀκόμη ξεχωριστή πίστη στήν προστασία τῆς Ἔλωνας. Κατά τήν παράδοση αὐτή, ὅταν γύρω στά 582 μ.Χ. οἱ κάτοικοι τοῦ Ἕλους ἐξαιτίας τῆς εἰσβολῆς τῶν Σλάβων κατέφυγαν ἄλλοι στή Μονεμβασία καί ἄλλοι στήν Τσακωνιά, ἔφεραν μαζί τους μία εἰκόνα πού διατήρησε τό ὄνομα τοῦ τόπου τούς (Ἔλωνα ἀπό τό Ἕλος). Ἡ ὑπόθεση αὐτή εἶναι ἡ ἐπικρατέστερη, καθώς οἱ ἄλλες ἀπόψεις παρουσιάζουν μεγαλύτερες ἐτυμολογικές ἀδυναμίες, ὅπως π.χ. ὅτι προέρχεται ἀπό τή λέξη «ἕλος» (=βάλτος), ἕναν γειτονικό τόπο δηλαδή, βαλτώδη, ὅπου πιθανόν εἶχε πρωτοϊδρυθεῖ ἡ μονή. Ἤ ὅτι μπορεῖ νά ἔχει προέλθει ἀπό τήν τσακώνικη λέξη «Ἔουνη» πού σημαίνει «Ἐλεοῦσα» ἤ ἀπό τήν ὀνομασία σπηλαίου. Ἡ ἐπωνυμία, ὅπως καί νά ἑρμηνευτεῖ ἐτυμολογικά, φαίνεται παλιά. Μία ὑπόθεση ποῦ μποροῦμε νά κάνουμε εἶναι μήπως ἡ ἐπωνυμία « Ἔλωνα» ἔδωσε στό γειτονικό, ἀλλά μεταγενέστερα δημιουργημένο χωριό, τό Λεωνίδιο, τόν ἀρχικό πυρήνα τῆς ὀνομασίας του; Τό Λεωνίδι, πού στά τσακώνικα γίνεται «Ἁγιελίδι», μέ ἐτυμολογική προέλευση ἀπό τό «Ἅγιος Λεωνίδης», μπορεῖ νά προῆλθε ἀπό τό «Ἔλωνα – Ἐλωνίδιο». Ἡ μονή εἶχε μετόχι στό χῶρο πού δημιουργήθηκε τό σημερινό Λεωνίδιο. Ο Pouqueville μάλιστα τό ἀποκαλεῖ «Eleonition». ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, βοσκοί πού εἶχαν τό ποίμνιό τους στίς ἀπέναντι πλαγιές, ἔβλεπαν τή νύχτα κάποιο φῶς στόν ἀπότομο βράχο τοῦ Παρνωνα. Ἀνέφεραν τό γεγονός αὐτό στόν ἐπίσκοπο Ρέοντος καί Πραστού καί ἐκεῖνος μέ τόν κλῆρο τῆς περιοχῆς, τούς τοπικούς προεστούς καί πολλούς χριστιανούς πλησίασαν στό σημεῖο, ὅπου μέ θαυμασμό διαπίστωσαν ὅτι στό μέσον του πανύψηλου βράχου ἦταν τοποθετημένη ἡ ἁγία εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, τήν ὁποία φώτιζε ἕνα ἀναμμένο καντήλι. Μέ προτροπή τότε τοῦ ἐπισκόπου Ρέοντος καί Πραστού, δύο ἀσκούμενοι μοναχοί, οἱ Καλλίνικος καί Δοσίθεος, ἐγκαταστάθηκαν στό σημεῖο εὕρεσης τῆς εἰκόνας, ἔκτισαν ναΰδριο καί δύο κελιά καί στόν 16ο αἰώνα μ.Χ. εἶχαν ἤδη συστήσει μέ τίς σκῆτες τούς τόν μοναστικό πυρήνα τῆς Ἔλωνας. Σύμφωνα μέ τήν ἴδια παράδοση, οἱ κτήτορες τῆς μονῆς σέ προχωρημένη ἡλικία ἔγιναν μάρτυρες τῆς πίστεως καί νεομάρτυρες τῆς Κυνουρίας, ὅταν σφαγιάστηκαν ἀπό δύο Τούρκους πού «διήρπαζον περιπλανώμενοι» τούς χριστιανούς. Οἱ δύο Τοῦρκοι, τιμωρήθηκαν ἀπό τήν Παναγία, ἀφοῦ τυφλώθηκαν τή στιγμή πού ἔμπαιναν στό ναΰδριο γιά νά τό συλήσουν. Ἔτσι, μετανόησαν, βρῆκαν πάλι τό φῶς τους καί ἀφιέρωσαν τά ὑπάρχοντά τους στή μονή, ἡ ὁποία γιά τό λόγο αὐτό δέχτηκε πολλά προνόμια ἐκ μέρους τῶν Ὀθωμανῶν κατακτητῶν. Αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τά ἑπόμενα χρόνια ἡ μονή νά ἀναπτυχθεῖ σέ ἀριθμό μοναχῶν καί κτισμάτων, προσκυνητῶν καί δωρεῶν. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κυριότερη γραπτή μαρτυρία γιά τήν ἱστορία τῆς μονῆς ἀποτελεῖ τό σωζόμενο στή Βιβλιοθήκη τῶν Παρισίων συνοδικό σιγίλλιο τοῦ Σεραφείμ Ἅ΄ πού χρονολογεῖται τόν Ἰούλιο τοῦ 1730 μ.Χ., καθώς καί ὁρισμένα μεταγενέστερα πατριαρχικά ἔγγραφα. Ἡ Μονή Ἐλώνης, εὐημεροῦσα ἀπό τό 1688 μ.Χ., πρέπει νά ὑπέστη ἄγρια ἐπιδρομή κατά τήν ἐπανεγκατάσταση τῶν Τούρκων καί τή γενική δοκιμασία τοῦ τόπου ἀπό τίς ἐνετοτουρκικές πολεμικές ἐπιχειρήσεις τό 1715 μ.Χ. Παρέμειναν ὅμως μερικοί μοναχοί, οἱ ὁποῖοι φρόντισαν γιά ὅ,τι ἀπέμεινε καί μέ τή βοήθεια τῶν χριστιανῶν ἀνασυγκρότησαν τό μοναστήρι. Πέρασαν ὅμως ἀρκετά χρόνια μέχρι νά ἐμφανιστεῖ ἀνακαινισμένο τό μοναστήρι. Πρώτη ἐνέργεια τῶν μοναχῶν ἦταν νά ἐπιζητήσουν τήν ἀνανέωση τοῦ σταυροπηγιακοῦ προνομίου, ὥστε νά μήν ἐπεμβαίνει ὁ ἐπίσκοπος Ρέοντος στά τῆς μονῆς, γεγονός πού σαφῶς ἀναγράφεται στό σιγίλλιο, καί κατά δεύτερον γιά νά θέσουν φραγμό στίς ἁρπακτικές διαθέσεις τῶν ὀργάνων τῆς τουρκικῆς ἐξουσίας. Ἔτσι, τό 1730 μ.Χ. περίπου ἀνανεώθηκε ἡ σταυροπηγιακή ἀξία τῆς μονῆς καί ἔκτοτε συνεχίστηκε ἡ ἐξάρτησή της ἀπό τό Πατριαρχεῖο. Νέα ἀνανέωση τοῦ σταυροπηγιακοῦ προνομίου τῆς μονῆς πραγματοποιήθηκε ἀπό τόν πατριάρχη Γρηγόριο Ἐ΄ (βλέπε 10 Ἀπριλίου), πού ἀνανέωσε τήν ἀξία ὅλων τῶν σταυροπηγιακῶν μοναστηριῶν κατά τήν πρώτη του πατριαρχία, τόν Ἰούνιο τοῦ 1798 μ.Χ. Τό σιγίλλιο αὐτό ἀποκεῖται μεταξύ τῶν χειρογράφων καί ἐγγράφων τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου Σπάρτης. Στήν κάτω δεξιά γωνία τῆς περγαμηνῆς ὑπάρχει ἡ ὑπογραφή τοῦ Γρηγορίου Ἐ΄ ὡς ἐπιβεβαίωση τῆς τρίτης πατριαρχίας (11 Ἰουνίου 1819 μ.Χ.). Λίγο νωρίτερα μαρτυρεῖται ἡ ἀποστολή ἐξουσιοδοτημένων ἐξάρχων ἀπό τόν πατριάρχη, μέ τήν ἐντολή νά ἐλέγξουν τήν κατάσταση τῶν μονῶν καί τήν οἰκονομική τους διαχείριση. Μετά τήν ἐπίσκεψη τῶν πατριαρχικῶν ἐξάρχων στή μονή Ἐλώνης, ὁ ἡγούμενος αὐτῆς Νικόδημος, ἀπευθυνόμενος πρός τόν πατριάρχη καί τήν Πατριαρχική Σύνοδο μέ εἰδική ἀναφορά του στίς 6 Φεβρουαρίου 1798 μ.Χ., προσφέρει ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες. Στήν ἔκθεση αὐτή κάνει μνεία τῆς παρουσίας τῶν ἐξάρχων, οἱ ὁποῖοι ἀνέγνωσαν τά πατριαρχικά γράμματα τῆς ἐξουσιοδοτήσεώς τους στούς μοναχούς καί ὕστερα μέ τήν παρουσία τοῦ ἐπισκόπου Ρέοντος καί Πραστού, πού φαίνεται ὅτι συνόδευε τούς ἐξάρχους, παρουσίασαν τόν κατάλογο τῶν λογαριασμῶν γιά τόν ἔλεγχο. Ὅπως φαίνεται ἀπό μεταγενέστερες ἀπογραφές τῶν περιουσιακῶν της στοιχείων, ἡ μονή εἶχε ἀποκτήσει σημαντική κτηματική περιουσία. Μετά τό 1715 μ.Χ. μάλιστα συνῆψε δάνειο, πού σημαίνει ὅτι ἡ μονή διέθετε περιουσία, ἀπό τήν ἀπόδοση τῆς ὁποίας ἔμελλε νά ἐξοφληθεῖ. Δεδομένη ἀκόμη εἶναι ἡ ἀφοσίωση τῶν χριστιανῶν στήν εὐρεία περιοχή καί αὐτονόητη ἡ ἐνίσχυση τῆς μονῆς ἀπό τό προσκύνημα. Ὅλα τά ἀνωτέρω ἐπιβεβαιώνονται ἀπό τά σωζόμενα δικαιοπρακτικά ἔγγραφά της μονῆς. Περισσότερα στοιχεῖα ὡστόσο θά μποροῦσε νά μᾶς δώσει ὁ κτητορικός κώδικας τῆς μονῆς, ὁ ὁποῖος δυστυχῶς δέν σώζεται. Κατά τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση οἱ μοναχοί της Ἔλωνας δέν ἔμειναν παρατηρητές τῶν μεγάλων γεγονότων. Γιά τόν ἡγούμενο τῆς μονῆς Νεόφυτο ὑπάρχει ἡ πληροφορία ὅτι στρατεύτηκε καί φονεύτηκε κοντά στό Ἄργος. Λόγω τῆς ὀχυρῆς της θέσης, ἡ μονή χρησιμοποιήθηκε ὡς ἀσφαλές καταφύγιο ἀμάχων. Γιά τήν οἰκονομική ἐνίσχυση τοῦ Ἀγώνα, ἡ μονή προσέφερε τό 1822 μ.Χ. στήν Πελοποννησιακή Γερουσία 1500 γρόσια ὑπό μορφή δανείου, πού δέν ἐπεστράφη ποτέ. Ἀνεξάρτητα ἀπό τό ἄν ἔγιναν ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τοῦ ὀχυροῦ μοναστηριοῦ, εἶναι βέβαιο ὅτι αὐτό χρησιμοποιήθηκε γιά τήν συγκέντρωση πολεμοφοδίων, γιά τήν ἀσφάλεια τοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ καί τή στάθμευση ἐνόπλων σωμάτων ἐν ὄψει ἐχθρικῶν ἐπιχειρήσεων. Μετεπαναστατικά, τά πιό πολλά μοναστήρια ἔδιναν τήν εἰκόνα διάλυσης. Τό 1836 - 1854 μ.Χ., μέ τά μέτρα τῆς Ἀντιβασιλείας τοῦ Ὄθωνα, ἡ μονή τῆς Ἔλωνας κρίθηκε διατηρητέα καί ἔμελλε νά ἀπορροφήσει τούς μοναχούς τῶν γειτονικῶν μοναστηριῶν, πού εἶχαν διαλυθεῖ. Ἔφθασε μάλιστα κάποια χρονική περίοδο ἡ Ἔλωνα νά εἶναι πολυάνθρωπη (ἀναφέρεται ἀριθμός 40 ἀτόμων). Οἱ μοναχοί ἀπασχολοῦνταν μέ ἐνοικιάσεις, ἐκποιήσεις, βελτιώσεις κλπ. τῆς κτηματικῆς περιουσίας τῆς μονῆς. Ἡγούμενος τότε ἦταν ὁ Θεοδώρητος, τόν ὁποῖο μετά τό θάνατό του διαδέχτηκε τό 1839 μ.Χ. ὁ ἱερομόναχος Ἰωακείμ. Τά χρόνια μετά τό 1860 μ.Χ. ὑπῆρξαν κρίσιμα γιά τή μονή. Μόλις γύρω στά 1900 μ.Χ. τό μοναστήρι ἀναζωογονεῖται μέ τήν παρουσία πολλῶν μοναχῶν καί ἐφεξῆς ἀκμάζει. Τό 1930 μ.Χ. μάλιστα ἡ μονή ἐμφανίζεται σάν μία ἀπό τίς πλουσιότερές της Πελοποννήσου. Τό 1972 μετατράπηκε μ.Χ. ἀπό ἀνδρώα σέ γυναικεία μονή. Η ΜΟΝΗ ΣΗΜΕΡΑ Κτιριακό συγκρότημα. Μία ἐπιμελημένη κλίμακα μέ πλατιά σκαλοπάτια ὁδηγεῖ στήν τοξωτή εἴσοδο τῆς μονῆς, ἐνῶ πάνω ἀπό τήν εἴσοδο ὑπάρχει μία καταχύστρα. Ἕνας ἀνοικτός διάδρομος, 15 περίπου μέτρων, ὁδηγεῖ στή δεύτερη πύλη, πού καλύπτεται ἐπίσης μέ καταχύστρα. Ἀπό τό σημεῖο αὐτό ξεκινάει ὁ δεύτερος διάδρομος, 100 περίπου μέτρων, ὁ ὁποῖος στά δεξιά τοῦ ἔχει τόν πανύψηλο κόκκινο βράχο καί στά ἀριστερά του τόν ἀπότομο γκρεμό. Ὁ διάδρομος αὐτός ὁδηγεῖ στόν κεντρικό χῶρο τῆς μονῆς μέ τά ἐσωτερικά οἰκοδομήματα. Τά διαφορετικά ἐπίπεδα, οἱ διάδρομοι, οἱ στοές καί οἱ κλίμακες προσδίδουν ἕνα ρυθμό κίνησης καί ἐσωτερικῆς ζωῆς στό κτιριακό συγκρότημα. Μία κλίμακα ὁδηγεῖ κάτω ἀριστερά σέ ἕναν στενόμακρο διάδρομο, ὅπου στήν ἀνατολική του πλευρά ὑψώνεται τριώροφο κτίριο μέ κελιά καί ξενῶνες στόν πρῶτο ὄροφο, τραπεζαρίες καί ἀποθῆκες κάτω, ἐνῶ παραπλεύρως συνεχίζει μέ τά γραφεῖα καί τούς χώρους ὑποδοχῆς. Τά χαγιάτια-βεράντες καί τά μπαλκόνια προσφέρουν μία ἐξαιρετική θέα. Μία ἄλλη κλίμακα ὁδηγεῖ στό ἀπέναντι κτίριο τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τῆς μονῆς. Πρόκειται γιά τριώροφο κτίριο, οἱ ἄνω ὄροφοι τοῦ ὁποίου χρησιμοποιοῦνται ὡς ξενῶνες καί τό ἰσόγειο ὡς ἀποθῆκες. Μία κλίμακα πίσω ἀπό τό κτίριο αὐτό ὁδηγεῖ στό παρεκκλήσι τῶν Ἁγίων Πάντων. Παραπλεύρως διατηρεῖται ἕνα παλαιό ἀσκητήριο σέ βραχώδη κοιλότητα. Στό νότιο ἄκρο τοῦ διαδρόμου μία διπλή κλίμακα μέ δέκα σκαλιά ὁδηγεῖ σέ μία μικρή τριγωνική πλακόστρωτη αὐλή, πού ἀνοίγεται μπροστά ἀπό τό καθολικό. Στό προαύλιο τῆς μονῆς ὑπάρχει σκάλα πού ὁδηγεῖ σέ χαμηλότερα ἐπίπεδα διαμορφωμένων χώρων, ἐνῶ πιό πέρα, κάτω ἀπό στοά ὑπάρχουν χῶροι πού ἀνήκουν στίς βοηθητικές ὑπηρεσίες τῆς μονῆς (ζυμωτήρια, φοῦρνοι κλπ.). Ἡ ὕδρευση τῆς μονῆς ἐπιτυγχάνεται ἀπό τό νερό πού πηγάζει ἀπό τόν βράχο. Τό νερό αὐτό στή συνέχεια συγκεντρώνεται σέ εἰδική στέρνα στά δυτικά του καθολικοῦ. β) Καθολικό της μονῆς Τό σημερινό καθολικό της μονῆς ἀποτελεῖ κτίσμα τοῦ 1809 μ.Χ. Πρόκειται γιά καμαροσκεπή βασιλική, ἐσωτερικῶν διαστάσεων 5,10 μ. x 14,90 μ., προσαρμοσμένη στή φυσική κοιλότητα τοῦ βράχου. Διαθέτει τέσσερις τετράγωνες θύρες εἰσόδου στή βόρεια πλευρά, ἐνῶ ἡ πιό μεγάλη ἔχει ἕνα λίθινο τόξο πάνω ἀπό τό ἀνώφλι, τοποθετημένο λίγο ἀκανόνιστα. Ἀριστερά ὑφίσταται μία κόγχη κενή καί δεξιά μία ἐντοιχισμένη πλάκα μέ κτητορική ἐπιγραφή σέ ἔμμετρη μεγαλογράμματη γραφή, πού ἀναφέρει τά ἑξῆς: ΕΓΩ ΜΕΝ ΑΝΕΙ ΓΕΡΜΑΙ ΓΗΣ ΕΚ ΒΑΡΑΘΡΩΝ ΛΙΑΝ ΩΡΑΙΟC ΝΑΟC ΤΗC ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΟΝΟΙC ΦΡΟΝΤΙCΙ ΤΩΝ ΩΔΕ ΜΟΝΑΖΟΝΤΩΝ ΑΔΡΑΙC ΤΕ ΔΑΠΑΝΗCΙ ΜΟΝΗC ΙΔΙΑC ΗΓΟΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟC ΤΟΥ ΚΥΡΟΥ ΝΕΟΦΥ ΤΟΥ ΕΙΛΚΕ ΓΕΝΟC ΕΚ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ ΕΦΗΓΕΜΩΝΟC ΒΕΛΗ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤ(ΟΥ) ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΕΟΝΤΟC ΤΟΥ CΕΠΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ Α Ὤ Θόν ΕΤΟC ΤΟ CΩΤΗΡΙΟΝ O ἡγούμενος Νεόφυτος ὑπῆρξε μέλος τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καί σκοτώθηκε στό Ἄργος τό 1821 μ.Χ. Ἡ ἐπιγραφή τοποθετήθηκε κατόπιν ἀδείας του Τούρκου διοικητῆ τῆς Πελοποννήσου, Βελή πασά, ἐπί τοῦ ἀρχιεπισκόπου Ρέοντος καί Πραστού, Ἰακώβου. Σύμφωνα μέ τήν ἐπιγραφή, ὁ ναός τοῦ 1809 μ.Χ. καταλαμβάνει τή θέση παλαιότερου ναοῦ καί προεκτείνεται κατά τήν ἀνατολική πλευρά τῆς σπηλιᾶς, ὥστε νά προεξέχει. Τό φῶς διέρχεται στό ναό ἀπό δύο παράθυρα τῆς εἰσόδου καί τρία του ἱεροῦ. Στήν ἀνατολική πλευρά ὑπάρχει φωτιστική θυρίδα στήν τρίπλευρη ἁψίδα, ἐνῶ στή νότια πλευρά ὑπάρχει ἕνα ἄλλο τετράγωνο παράθυρο, διαστάσεων 0,65 μ. x 0,90 μ. Ἀξιόλογο στοιχεῖο τῆς ἐσωτερικῆς διακόσμησης τοῦ ναοῦ ἀποτελεῖ τό ξυλόγλυπτο τέμπλο ἀπό καρυδιά, πού χωρίζει τό Ἱερό Βῆμα ἀπό τόν κυρίως ναό. Στά θωράκια ὑπάρχουν σκαλιστές παραστάσεις, ὅπως τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Κάτω ἀπό τό Δωδεκάορτο ὑπάρχουν μεταξύ ἄλλων οἱ ἀκόλουθες παραστάσεις: Ἀνάσταση, Μυστικός Δεῖπνος, Μεταμόρφωση. Στή δυτική πλευρά τοῦ ναοῦ μία κυκλική σκάλα ὁδηγεῖ στόν γυναικωνίτη. Στό κέντρο τῆς βόρειας πλευρᾶς τοῦ καθολικοῦ ἔχει προσκολληθεῖ ὑψηλό διώροφο μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, τό ὁποῖο κτίστηκε τό 1831 μ.Χ. ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΜΟΝΗΣ Στό προσκηνητάρι δεσπόζει ἡ φορητή εἰκόνα τῆς Παναγιᾶς, πού χρονολογεῖται ἀπό τό 1350 μ.Χ. περίπου. Εἶναι κατασκευάσμενη μέ κερί καί μαστίχα σέ ξύλο, ἐνῶ ἀργότερα προστέθηκε χρυσό περίτεχνο «πουκάμισο» καί καλύφθηκε ἀπό τάματα. Εἰκάζεται ὅτι ἡ εἰκόνα φιλοτεχνήθηκε ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί ἡ ἱστορία τῆς εἶναι ἄρρηκτα δεμένη μέ τήν ἵδρυση τῆς Μονῆς. Σέ ἀπογραφή τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑποστατικῶν τοῦ ἔτους 1828 μ.Χ. σέ εἰδικό κατάστιχο ἡ μονή Ἔλωνας ἐμφανίζεται νά διαθέτει μεταξύ ἄλλων ἱερά σκεύη, ἀργυρᾶ εὐαγγέλια, σταυρούς, δύο εἰκόνες μέ ἀργυρή ἐπένδυση, ἄμφια, βιβλία. Στό καθολικό, μέσα σέ προθῆκες, ἐκτίθενται ἅγια λείψανα, εὐαγγέλια, ἱερά κειμήλια καί πολλά ἀφιερώματα. ΜΕΤΟΧΙΑ ΜΟΝΗΣ Στήν ἀπογραφή τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑποστατικῶν τοῦ 1828 μ.Χ., ἡ μονή Ἔλωνας ἐμφανίζεται νά διαθέτει ἑπτά μετόχια, ἐκ τῶν ὁποίων ἕνα στόν Κοσμᾶ (τό κατοπινό σχολεῖο τοῦ χωριοῦ) μέ μικρή ἐκκλησία τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς καί ἕνα μετόχι στόν Πουρναρό κοντά στόν Κοσμᾶ. Μετόχι τῆς Ἔλωνας ὑπῆρχε καί στό Λεωνίδιο (ναός τῆς Εὐαγγελίστριας), ὅπου τελεῖται ἡ πανήγυρις τῆς 21ης Νοεμβρίου μέ τή μεταφορά τῆς θαυματουργῆς εἰκόνας. Περιουσία τῆς μονῆς ἀποτελοῦν ἐπίσης τά μετόχια στό Γεράκι καί στά Ἐλοχώρια. Ἄλλο μετόχι ὑπῆρχε στό Μάρι καί ἴσως τό τοπωνύμιο Ἔλωνα στήν Ὕδρα νά συνεπάγεται ἄλλο μετόχι. +π.Ι.Σ