Γεωγραφικά, τα χειμαδιά των Βλαχοκερασιωτών βρίσκονται νότια της Βλαχοκερασιάς και σε χαμηλότερο υψόμετρο. Όπως υποδηλώνει και ο όρος, τα «Χειμαδιά» είναι ένας τόπος όπου οι καιρικές συνθήκες και ο χειμώνας είναι ηπιότερα. Οι Βλαχοκερασιώτες μετακινούνταν στα Χειμαδιά για να ξεχειμάσουν με τα κοπάδια τους και/ή για τη συγκομιδή της ελιάς[1].
Αν και όπως προαναφέραμε στην ενότητα για την κτηνοτροφία, μια μειοψηφία των συγχωριανών διατηρεί κοπάδια αιγοπροβάτων, η συντριπτική πλειονότητα των συγχωριανών (κυρίως οι απόγονοι της γενιάς του 1900) συνεχίζουν να καλλιεργούν τους ελαιώνες τους, αφού η ελιά είναι ένα από τα βασικότερα προϊόντα, αν όχι το βασικότερο, μιας αγροτικής οικογένειας.
Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί μια συρρίκνωση και στην καλλιέργεια της ελιάς ως προς την έκταση των καλλιεργειών με τη γήρανση της 2ης γενιάς καλλιεργητών.
Οι Βλαχοκερασιώτες έχουν χειμαδιά σε επτά περιοχές, όλες νοτιότερα της Βλαχοκερασιάς. Οι περιοχές αυτές (από τις πιο κοντινές στο χωριό μέχρι τις πιο απομακρυσμένες) είναι οι Καλτεζιές, η Αγία Ειρήνη, οι Ράχες, του Πολύδερου η Χούνη, η Μποκοβίνα, ο Κουρεμένος (ανατολικά και δυτικά), ο Κοπελιάς και το Μουρίκι[2]. Οι χιλιομετρικές αποστάσεις κυμαίνονται από 15 (Καλτεζιές) έως 40 (Κοπελιάς) περίπου χιλιόμετρα. Παλιότερα, για να φτάσουν οι αγρότες στα χειμαδιά (π.χ. Κουρεμένο) πεζή και με τα υποζύγια (μουλάρια και γαϊδούρια) χρειάζονταν 4-5 ώρες (ανάλογα με τον καιρό, το φορτίο κτλ.). Ο χωματόδρομος (μονοπάτι) είχε πολλαπλές ανηφόρες και κατηφόρες, και δεν ήταν τόσο ομαλός όσο οι χωματόδρομοι που πήγαιναν στα ποτιστικά μας. Η μετακίνηση των κοπαδιών από το χωριό στα χειμαδιά (π.χ. στον Κουρεμένο) ακολουθούσε άλλη διαδρομή και απαιτούσε διπλάσιο σχεδόν χρόνο (8-9 περίπου ώρες). Ένας σημαντικός αριθμός Βλαχοκερασιωτών είχε τα χτήματά του κοντά στις εκβολές του Ευρώτα (Ράχες, Κουρεμένος, Κοπελιάς). Οι συγχωριανοί στον Κουρεμένο και τον Κοπελιά μπορούσαν/μπορούν να αγναντεύουν από τα κτήματά (ελαιώνες) και τις κατοικίες/καλύβια τους τις βουνοκορυφές του Ταϋγέτου και τα χωριά που βρίσκονται στις πλαγιές του (π.χ. Κονιδίτσα, Παρδάλι, Πελάνα, Καστανιά/Καστόρι). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα χειμαδιά στου Πολύδερου τη Χούνη, τη Μποκοβίνα, τον Κουρεμένο και τον Κοπελιά ήταν άνυδρα. Για νερό, οι συμπατριώτες εξαρτιόνταν από τις στέρνες (κατασκευασμένες και φυσικές), τους λάκκους και τα σπλιθάρια (φυσικές γούβες πάνω σε μεγάλη πέτρα). Τα παραπάνω τροφοδοτούνταν από το βρόχινο νερό, είτε απευθείας είτε μέσα από αυλάκια (φυσικά ή σκαμμένα) και από τα λούκια των κεραμοσκεπών των καλυβιών.
Η μετακίνηση στα χειμαδιά γινόταν μετά τις 6 Δεκεμβρίου (Αγίου Νικολάου) για τη συγκομιδή της Ελιάς και στα μέσα Οκτωβρίου για τους κτηνοτρόφους και η επιστροφή, το Μάρτιο για τους αγρότες και στα μέσα Μαΐου για τους κτηνοτρόφους. Αυτό σημαίνει πως η διαμονή στα χειμαδιά, που αποτελούσαν τη δεύτερη κατοικία τους, διαρκούσε από 4 έως 7 μήνες. Τα παιδιά, μέχρι ν’ αρχίσουν σχολείο τα έπαιρναν μαζί τους, και μετά τη έναρξη του σχολείου τα έπαιρναν στα χειμαδιά μόνο κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων[3]. Οι οικογένειες έμεναν σε καλύβια (ή σπίτια)[4] με τζάκι (για μαγείρεμα και ζέσταμα), τα υποζύγια στο κατώι (ή σε άλλο ξεχωριστό καλύβι), και τα κοπάδια (αν είχαν) σε μαντριά.
Μετά τη διάνοιξη δρόμων προς όλες τις περιοχές που οι Βλαχοκερασιώτες είχαν χειμαδιά, την άφιξη νέων μέσων μεταφοράς και καλλιέργειας (π.χ. τρακτέρ, αγροτικά αυτοκίνητα κτλ.), την εμφάνιση νέων μορφών ενέργειας (ηλεκτρικό ρεύμα, γεννήτριες), καθώς και την διαθεσιμότητα ξένων εργατών, οι συνθήκες μετάβασης, μεταφοράς, εργασίας και διαβίωσης βελτιώθηκαν. Στις μέρες μας πολλά από τα καλύβια/κατοικίες έχουν ανακαινιστεί, ανακατασκευαστεί και εκσυγχρονιστεί από τις νεότερες γενιές του 1930-1950. Κάποια απ’ αυτά έχουν εξοπλιστεί με όλες τις σύγχρονες συσκευές και ανέσεις. Αν και η τεχνολογία έχει μεταβάλλει τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ κτηματιών, ταυτόχρονα όμως έχει αποτελέσει και κίνητρο για τη γενιά του 1930-1950 να συνεχίσουν την καλλιέργεια της ελιάς και για τα παιδιά τους να μην την εγκαταλείψουν με δεδομένη την αξία του ελαιόλαδου για τις οικογένειες.
Στην περίπτωση των «χειμαδιών», καταφέραμε να συλλέξουμε πιο αντιπροσωπευτικό υλικό, σε σύγκριση με τα ποτιστικά μας. Καθοριστικό ρόλο εδώ έπαιξε η Μαρία Β. Κοπίτα, αλλά και οι ίδιοι οι κτηματίες. Μεταξύ των τελευταίων, σημαντική ήταν η συμβολή του Βασίλη Αποστολόπουλου («Καραγιάννη»). Έτσι, έχουμε φωτογραφικό υλικό για τις περιοχές Κοπελιά, Κουρεμένο, Πολύδερου τη Χούνη, Μποκοβίνα, Ράχες, το Μουρίκι και την Αγία Ειρήνη ─ υλικό που απεικονίζει τη μετακίνηση κοπαδιών, το μάζεμα της ελιάς, τα καλύβια\κατοικίες, τα ερειπωμένα ελαιοτριβεία και το ανώμαλο έδαφος. Επιπλέον, η συλλογή διαθέτει και κάποιες υπερσυνδέσεις (με αφηγήσεις/συνεντεύξεις/βίντεο κλιπ από τους ίδιους τους κτηματίες/κτηνοτρόφους κτλ.) που πραγματεύονται τη μετακίνηση κοπαδιών στα χειμαδιά, την ιστορία του Κοπελιά (με αναδρομές στην Οθωμανική περίοδο), την κατασκευή γέφυρας από τους κτηματίες στον Κοπελιά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι κτηνοτρόφοι, την ωφέλεια του λαδιού, το σύγχρονο τρόπο μαζέματος της ελιάς (σύνδεση με U-Tube) και ένα αφιέρωμα στην πολυπράγμων Γεωργία Κοπίτα με αφορμή την «Ημέρα της Γυναίκας».
Αναζητούμε συμπληρωματικό υλικό (φωτογραφίες, ντοκουμέντα, αφηγήσεις, φιλμάκια) για τις Καλτεζιές (ή για άλλες περιοχές που δεν έχουμε επαρκώς καλύψει), καθώς και για τις άλλες φάσεις στην καλλιέργεια της ελιάς (βλ. υποσημείωση 1) για τον περαιτέρω εμπλουτισμό της παρούσας ενότητας και την βαθύτερη κατανόηση των απαιτήσεων του κύκλου καλλιέργειας της ελιάς.
Νίκος Π. ΠετρόπουλοςΣυντονιστής Επιτροπής Ψ. Μ. Β.
Πατήστε εδώ ή στην επάνω εικόνα για μια περιήγηση στο φλίπινγκ μπουκ.
[1] Η παρούσα θεματική ενότητα επικεντρώνεται στη συγκομιδή της ελιάς. Όμως, πριν φτάσουμε εκεί, προηγείται μια σειρά φάσεων (π.χ. κλάδεμα, όργωμα, βοτάνισμα, λίπανση με κοπριά και ράντισμα.)
[2]Εκκρεμούν ακόμη μια ολοκληρωμένη ιστορία της εποίκισης των διαφόρων περιοχών από Βλαxοκερασιώτες και μια απογραφή των κτημάτων κατά περιοχή. Σημειώνουμε ότι κάποιοι συγχωριανοί έχουν κτήματα σε πάνω από μια περιοχές. Ευελπιστούμε ότι κάποιος θα ανταποκριθεί στην πρόσκληση.
[3] Τα παιδιά βοηθούσαν στη συγκομιδή της ελιάς και τη φύλαξη κοπαδιών, με το είδος της βοήθειας να εξαρτάται από την ηλικία τους. Μια άλλη δραστηριότητα, η οποία απορροφούσε ιδίως τα παιδιά, ενώ ταυτόχρονα εμπλούτιζε και το μενού της οικογένειας, ήταν το κυνήγι λαγών και τσιχλών, με την τοποθέτηση συρματένιων θηλιών σε μονοπάτια για τους λαγούς και αγκιστριών ή παγίδων [πλακοπαγίδων] στο χορτάρι ή σε θάμνους (σχοίνων) για τις τσίχλες Τα παιδιά σχολικής ηλικίας που επέστρεφαν στο χωριό με την επανέναρξη του σχολείου φυλάσσονταν είτε από παππούδες/γιαγιάδες, είτε από μεγαλύτερους συγγενείς, είτε από μεγαλύτερα αδέλφια.
[4] Κάποια από τα κτίσματα είχαν μόνο ισόγειο, ενώ πολλά είχαν χτιστεί στις πλαγιές υψωμάτων, με ξεχωριστή είσοδο για τους ανθρώπους (το ψηλότερο επίπεδο) και ξεχωριστή για το κατώι (χαμηλότερο επίπεδο), όπου στεγάζονταν τα υποζύγια
Δημοσίευση σχολίου