Το "άγνωστο" φαινόμενο της Ψυχρής Δολίνης - Οι -35,3 ºC στην Κεχρωτή Αρκαδίας

 

 YOUTUBE

Τι είναι οι δολίνες και ποια τα παράξενα στοιχεία του φαινομένου. Γιατί στις 17 Ιανουαρίου του 2012 το θερμόμετρο έδειχνε ελάχιστη θερμοκρασία -35.3 °C στην Κεχρωτή Αρκαδίας.

Θοδωρής Κολυδάς

Η 17η Ιανουαρίου του 2012 είχε πολλά ίδια χαρακτηριστικά με την παγερή σημερινή ημέρα, καθώς και τότε είχαν προηγηθεί χιονοπτώσεις, ενώ η θερμοκρασία ήταν ακόμη χαμηλότερη καθώς στη Φλώρινα το θερμόμετρο του σταθμού του ΕΑΑ κατέγραψε ελάχιστη τιμή τους -16.4 βαθμούς, ενώ στη Τρίπολη το θερμόμετρο του σταθμού της ΕΜΥ έδειχνε -8.4 βαθμούς. Την ίδια μέρα στα Σκόπια και ειδικότερα στη Bitola είχαμε -27°C. Μέχρι εδώ φυσιολογικά , όμως....

Στην Κεχρωτή Αρκαδίας την ίδια μέρα, δηλαδή στις 17 Ιανουαρίου του 2012 το θερμόμετρο έδειχνε ελάχιστη θερμοκρασία -35.3 °C!

Πώς θα μπορούσε μια περιοχή που δεν απέχει πολύ από την Τρίπολη να δείχνει τόσο χαμηλές τιμές; Πώς γίνεται μάλιστα αυτές οι τιμές να ξεπερνούν τα απόλυτα ελάχιστα που δημιουργούνται συνήθως στα οροπέδια του Νευροκοπίου με -28 και τους -27°C της Πτολεμαΐδας από τις 27/1/1967; Υπήρχε μήπως κάποιο σφάλμα στον σταθμό του ΕΑΑ;

Όχι, αγαπητοί φίλοι! Η μέτρηση ήταν σωστή και υπάρχει φυσική εξήγηση γιατί συνέβη αυτό το φαινόμενο.

Τι είναι οι δολίνες - Τα παράξενα των δολινών

Οι δολίνες είναι φυσικοί σχηματισμοί που προκύπτουν σε υψίπεδα και γενικότερα σε οροσειρές λόγω της καταβύθισης του εδάφους. Οι σχηματισμοί αυτοί έχουν συνήθως μικρή έκταση και περικλείονται από υψηλότερες ράχες, που τις απομονώνουν από την ευρύτερη ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Έτσι, χαρακτηρίζονται από μακρές περιόδους παγετού (ιδιαίτερα όταν επικρατούν καλές καιρικές συνθήκες) και από ακραίες τιμές ελαχίστων θερμοκρασιών.

Πριν από λίγες ημέρες είχαμε γράψει ένα άρθρο σχετικά με τα απόλυτα ρεκόρ ελαχίστων θερμοκρασιών που σημειώθηκαν στην Ισπανία με τιμές που έφτασαν τους -34.1 °C στις 6 Ιανουαρίου 2021 -τη χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ στην Ιβηρική- λόγω ενός ιδιαίτερου φαινομένου που καλείται Cold Αir Pool ή φαινόμενο Ψυχρής Δολίνης. Το ίδιο συνέβη και στην Κεχρωτή Αρκαδίας ακριβώς πριν από 9 χρόνια!

Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στον παραπάνω χάρτη οι παρακείμενες ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν πολύ υψηλότερες στην κορυφή του βουνού , περί τους στους -14.3 βαθμούς Κελσίου, ενώ πολύ κοντά στην περιοχή του σταθμού συνέβη αυτό το "παράξενο φαινόμενο , η θερμοκρασία έπεσε πάρα πολύ . Την αίθρια νύχτα που προηγήθηκε αυτού του θερμοκρασιακού ελαχίστου το έδαφος ήταν χιονοσκεπές, ο πυκνός και ψυχρός αέρας βυθίστηκε προς το κοίλωμα της περιοχής που βρισκόταν ο σταθμός , κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά στα οροπέδια. Το φαινόμενο στη συγκεκριμένη δολίνη παρατηρήθηκε στον νυχτερινό ξάστερο ουρανό , όπου πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις δημιουργούνται έντονες αναστροφές της θερμοκρασίας. Αν δεν υπάρχει άνεμος , όπως στην περίπτωσή μας , αυτό το γεγονός βοήθησε ον κρύο αέρα να βυθιστεί προς τα κάτω και να γίνει ακόμη πιο κρύος στο βάθος της κοιλάδας.

Αξιοσημείωτο είναι ότι παρατηρήθηκε μέσα σε 4 ώρες , πτώση της θερμοκρασίας κατά 20 βαθμούς παρακάτω από τις τιμές των θερμοκρασιών των παρακείμενων μετεωρολογικών σταθμών!

Τα θερμοκρασιακά ρεκόρ στις δολίνες

Η δολίνη της Κεχρωτής (φωτό ) έχει υψόμετρο βάσης 1613 μέτρα και υψόμετρο χείλους 1646 μέτρα, ενώ περικλείεται από ράχες με υψόμετρο 1700-1800 μέτρα. Η έκτασή της στο χαμηλότερο σημείο εισόδου/εξόδου είναι 280 στρέμματα από τα οποία τα 90 είναι δασωμένα. Στο μέσο υψόμετρο των 1628 μέτρων η έκταση της δολίνης είναι 112 στρέμματα. Ο συνδυασμός του υψομέτρου με το ξεχωριστό ανάγλυφο δίνει στη δολίνη της Κεχρωτής μοναδικά θερμοκρασιακά χαρακτηριστικά, όπως αποδεικνύεται και από τα στοιχεία του αυτόματου μετεωρολογικού σταθμού που έχει εγκατασταθεί στην περιοχή.

Στις 17/1/2012, ο σταθμός κατέγραψε την εξωπραγματική ελάχιστη θερμοκρασία των -35,3ºC, ενώ στις 26/1/2011 καταγράφηκε η πολική ελάχιστη θερμοκρασία των -32,5ºC , ανάλογη τιμή με της Ισπανίας και έτσι αι οι δυο αυτές θερμοκρασίες αποτελούν ρεκόρ ελαχίστων θερμοκρασιών για τα Ελληνικά δεδομένα. Θα συμπλήρωνα μέχρι στιγμής ....

Εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες έχει καταγράψει και ένας ακόμη μετεωρολογικός σταθμός που είναι εγκατεστημένος σε μια άλλη δολίνη, στη θέση Μαυροχούνες, που βρίσκεται στο δυτικό Μαίναλο σε υψόμετρο 1.400 μέτρων, έκτασης περίπου μισού τετραγωνικού χιλιομέτρου, γυμνή από βλάστηση σε μεγάλη έκταση, με δάση από έλατα στις ράχες της. Σύμφωνα με τις καταγραφές, το θερμόμετρο στις 26/1/2011 έδειξε -22,6°C στις 03:20 τα ξημερώματα ( συν 1,5°C μέγιστη το μεσημέρι την ίδια μέρα) και στις 27/1/2011 -23,7°C στις 06:20 το πρωί ( -4°C μέγιστη).

Υπάρχουν και άλλες δολίνες στον ελληνικό χώρο

Αν είχαμε την δυνατότητα να εγκαταστήσουμε μετεωρολογικούς σταθμούς σε τέτοιους γεωλογικούς σχηματισμούς στον Ελληνικό χώρο είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα έπεφταν πολλά "κάστρα" ελαχίστων θερμοκρασιών της Βόρειας Ελλάδας. Για παράδειγμα στη κεντρική Ελλάδα και ειδικότερα στη Στερεά υπάρχει ένας "μυστηριώδης κρατήρας", άγνωστος στο ευρύ κοινό, που βρίσκεται στον Παρνασσό, κοντά στο χωριό Βασιλικά Βοιωτίας. Η τοποθεσία του είναι απρόσιτη, αφού κανένας δρόμος δεν οδηγεί εκεί, με αποτέλεσμα ελάχιστοι να είναι εκείνοι που τον έχουν αντικρίσει.

Οι επιστήμονες διχάζονται για το πώς δημιουργήθηκε. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι δολίνη, κατακρημνισμένη κορυφή σπηλαίου, άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για κρατήρα που δημιουργήθηκε από μετεωρίτη.

Ανάλογος "κρατήρας υπάρχει και στην Αττική . Το πεδίο Χάος βρίσκεται στο Λαύριο στην περιοχή της Καμάριζας και είναι ουσιαστικά ένα βάραθρο κυκλικού σχήματος, βάθους 55μ. και διαμέτρου 120μ. που δημιουργήθηκε πιθανώς από την κατάπτωση της οροφής ενός μεγάλου σπηλαίου κατά την πρόσφατη γεωλογική περίοδο. Στη χαράδρα είναι ορατές οι ζώνες πετρωμάτων, σχιστόλιθου και ασβεστόλιθου Χάρη, όμως, στο βίντεο που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, με εικόνες από τον εν λόγω κρατήρα, μπορεί κανείς να δει το υπέροχο τοπίο, όπως καταγράφεται από drone

Στη χώρα μας υπάρχουν πολλές τέτοιες δολίνες, όπου μπορούν να παρατηρηθούν χαμηλές θερμοκρασίες , λόγω του φαινομένου που περιγράψαμε , όπως στην περιοχή μεταξύ του ρέματος της Άνω Τιθορέας και των καλυμμάτων Τούφας και Επταλόφου των οποίων ο πυθμένας είναι συνήθως καλυμμένος με terra rossa (ερυθρά γη). Μια χαρακτηριστική δολίνη που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον βρίσκεται στο όρος Φιλοβοιωτός (φωτό κάτω) . Βρίσκεται σε υψόμετρο 317m και έχει διαστάσεις 250mx175m. Είναι εγκατακρημνησιγενής, με κατακόρυφα τοιχώματα, στη βάση των οποίων τα πρανή είναι κεκλιμένα. Το βάθος της ανέρχεται περίπου στα 40m. Στο τοπογραφικό φύλλο της Αμφίκλειας εμφανίζονται περίπου 90 δολίνες !

Οι δολίνες της Ιτέας είναι επίσης εντυπωσιακές. Αν και έχουν γραφτεί πολλά που εξάπτουν την φαντασία όπως ότι έχουν σχηματιστεί από πτώση μετεωριτών η επικρατέστερη άποψη είναι ότι έχουν σχηματιστεί εξαιτίας της κατάρρευσης της οροφής υπογείων σπηλαίων ή της ασβεστολιθικής διάβρωσης από όμβρια ύδατα όπου η δράση του νερού είναι κυρίως μηχανική και χημική. Σε μια περιοχή μεταξύ Γαλαξιδίου - Ιτέας διαμέτρου περίπου 1,5 km υπάρχουν 5 δολίνες. Οι τρείς μάλιστα είναι πολύ κοντά μεταξύ τους σε περιοχή διαμέτρου 500 m.

Οι Δολίνες που βρίσκονται λίγο πριν το όμορφο χωριό Δίδυμα στην Αργολίδα είναι πανέμορφες . Το τοπίο συνθέτουν πλούσια λιβάδια άγριας τουλίπας και άγρια ομορφιά. Είναι αδιαμφισβήτητα ένα υπέροχο μνημείο της φύσης που δε συναντάς συχνά στην Ελλάδα.

Τα χωριό Δίδυμα έχει χτιστεί και στέκεται σε ένα μικρό λεκανοπέδιο στους πρόποδες του Διδύμου όρους. Συνολικά στην περιοχή υπάρχουν έξι χωριά τα οποία είναι τα εξής: Το Λουκαΐτι, η Πελεή, Το Ράδο, Ο Άγιος Ιωάννης και το Σαλάντι. Τα περισσότερα από αυτά είναι ημιορεινά και βρίσκονται περιμετρικά του όρους Δίδυμο.

Αυτοί οι δύο κρατήρες που μοιάζουν με σπήλαια είναι κυκλικοί στο μέγεθος και μπορείς να της δει από πολύ μακριά. Και φυσικά αυτό οφείλεται στο τεράστιο μέγεθός τους. Ο ένας κρατήρας έχει δημιουργηθεί στους πρόποδες του βουνού. Αποκαλείται επίσης και μεγάλη σπηλιά. Ο άλλος κρατήρας που είναι και μικρότερος στο μέγεθος είναι στην πεδιάδα και ονομάζεται μικρή σπηλιά. Στη μία σπηλιά βρέθηκαν λίθινα εργαλεία της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής μαρτυρώντας τη χρήση τους ως καταφύγιο από τα προϊστορικά χρόνια.

Οι ρίζες της λέξης "δολίνη"

Ο όρος «δολίνη» έχει τις ρίζες του στην Σέρβο-κροατική λέξη «dolina» που σημαίνει «κοιλάδα» και χρησιμοποιείται για τις κοιλάδες των ποταμών και τις καρστικές πόλγες ή το οποιαδήποτε κοίλωμα, ανοικτό και κλειστό. Στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία τον όρο «δολίνη» πρώτος χρησιμοποιούσε ο Morlot (1848) για το κλειστό κυκλικό κοίλωμα και στην συνέχεια ο Cvijić (1895) εισήγαγε τον ορό για τα κλειστά κυκλικά κοιλώματα του καρστικού τοπιού σε αντίθεση με τον τοπικό όρο vrtača. Στην Ευρώπη η λέξη "dolina" χρησιμοποιείται ως μια κυρίως περιγραφική σημασία.

Στην Βόρεια Αμερική η λέξη sinkhole έχει κυρίως "μορφογενετική" σημασία και χρησιμοποιείται συνήθως για την περιγραφή των κοιλωμάτων στα οποία τα ρεύματα του νερού βυθίζονται υπόγεια και στην Ευρώπη περιγράφονται από τον όρο «καταβόθρα» (ponor). Στην παγκόσμια καρστική γεωμορφολογική ορολογία η λέξη δολίνη καλύπτει μια πολύ ευρεία έννοια ανάλογων γεωλογικών σχηματισμών

Πηγές: Ogimet. com , meteo.gr, ΠΑΓΕΤΩΔΕΙΣ ΚΑΙ KΑΡΣΤΙΚΕΣ ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΝΑΣΣΟ (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ) ΛΥΤΟΣΕΛΙΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ , https://hikingexperience.gr, https://www.patrasevents.gr/

 News247.gr