Μια σταγόνα Ιστορία: Το άγαλμα του Θ. Κολοκοτρώνη

 

Χωρίς αμφιβολία, το άγαλμα του έφιππου Κολοκοτρώνη στην κεντρική πλατεία Άρεως αποτελεί σημείο αναφοράς για την Τρίπολη. Φτιαγμένο τη δεκαετία του 1970, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πλούσιας υπαίθριας γλυπτικής της πόλης, που μέσα από την καλλιτεχνική αλλά και ιστορική του σημασία θεωρείται μνημείο που χρησιμεύει στη διαιώνιση της μνήμης ενός προσώπου, ενός γεγονότος και μιας ιδέας.

 

 

Ο έφιππος Ανδριάδας του Θ. Κολοκοτρώνη: Ανάλυση

 

Οι έφιπποι ανδριάδες ως τάση στην τέχνη της γλυπτικής εμφανίζεται την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κατασκευασμένοι κυρίως από ορείχαλκο ή μπρούτζο, αναπαριστούν αυτοκράτορες, πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες της εποχής. Με χαρακτηστιστικό το άλογο και τις διαφορετικές παραλλαγές στο βηματισμό του, τοποθετούνται σε κεντρικά δημόσια σημεία, μιας και λόγω της ανθεκτικότητας τους αγγίζουν την αιωνιότητα, νικώντας συμβατικά τη φθορά και το θάνατο.

 

Στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία, η ανέγερση ανδριάδων αποτελεί διαδεδομένη πρακτική, με δεκάδες αγάλματα να κοσμούν πλατείες και άλλους δημόσιους χώρους. Εξαίρεση από αυτό το γενικό κανόνα, δε θα μπορούσε να αποτελεί και η περίπτωση της Ελλάδας, όπου κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα δημιουργήθηκαν περισσότερα από 10 γλυπτά αυτης της μορφής. Μέσα σε αυτά περιλαμβάνονται οι συνολικά τέσσερις εκδοχές του έφιππου ανδριάντα του Θ. Κολοκοτρώνη, που συναντάμε στην Αθήνα, το Ναύπλιο, την Τρίπολη και το Ραμοβούνι Μεσσηνίας.

 

Ο έφιππος Ανδριάντας του Κολοκοτρώνη, ύψους 5,5 μέτρων, κατασκευασμένος από ορείχαλκο, είναι τοποθετημένος σε βάθρο 3,0 μέτρων. Το άλογο στέκεται στα δύο πισινά πόδια και βρίσκεται, όπως και ο αναβάτης σε θέση επίθεσης ( Λιδάκης, 2011) Ο αναβάτης με περικεφαλαία και πλήρη οπλισμό τραβά με το αριστερό χέρι το χαλινάρι, ενώ το δεξί του το κρατά υψωμένο, κρατώντας το σπαθί του. Ενώ το άλογο στρέφει το κεφάλι του λίγο αριστερά, ο αναβάτης του κοιτά μπροστά με αποφασιστικότητα. Είναι η στιγμή που ο Κολοκοτρώνης μπαίνει στην Τριπολιτσά ως κατακτητής και απελευθερώνει την πόλη. Σημειολογικά η θέση στην οποία είναι τοποθετημένος ο ανδριάντας βρίσκεται κοντά στο σημείο που ήταν το σαράι του πασά της Τρίπολης. Με ρεαλιστικό τρόπο αποδίδονται οι λεπτομέρειες, όπως οι πτυχώσεις της φουστανέλας, οι μύες του αλόγου και η χαίτη του.

 

 

Το Χρονικό της Κατασκευής

Ήδη πριν από το 1930 υπάρχουν σκέψεις για την κατασκευή ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη όμως η υπόθεση αναθερμαίνεται μετά τη μεταφορά των οστών του το 1930 από την Αθήνα στην Τρίπολη. Δημιουργείται ερανική επιτροπή και οι Τριπολίτες και οι Αρκάδες εντός κι εκτός Ελλάδος ( Σαραντάκης, 2018)  που δραστηριοποιούνται προς την κατεύθυνση αυτή. Μεσολάβησε ο πόλεμος 1940-1944 και τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί χάθηκαν. Με το Βασιλικό Διάταγμα 485/1952 ανασυγκροτείται η Ερανική Επιτροπή η οποία μετά από οκτώ χρόνια προκηρύσσει  διαγωνισμό για την κατασκευή του ανδριάντα.

Μέλη της Κριτικής Επιτροπής είναι  οι: Κ. Κιτσίκης, Αρχιτέκτονας Καθηγητής του Πολυτεχνείου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Ζωγράφος Καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Σ. Μυριβήλης, Λογοτέχνης Ακαδημαϊκός και Δ. Δήμας, Πρόεδρος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Η επιτροπή  επέλεξε, ανάμεσα από δέκα έργα συμμετεχόντων, το σχέδιο του Γλύπτη Φ. Σακελλαρίου (Τζαβέλλας 1960). Ακολούθησαν ενστάσεις και συγκρούσεις από την Ένωση Τριπολιτών Αθήνας αλλά και από μέρος του τύπου της Τρίπολης που σχετίζονται με τη νομιμότητα της Ερανικής Επιτροπής να διεξάγει τον εν λόγω διαγωνισμό. Ο Φ. Τζαβέλας πρωτεργάτης της Ερανικής Επιτροπής και εκδότης της συντηρητικής εφημερίδας « Αλήθεια της Τριπόλεως» αφήνει σε άρθρο του να εννοηθεί πως πίσω από τις αντιδράσεις βρίσκονται άτομα « ύποπτων φρονημάτων». Η Ερανική Επιτροπή παρουσιάζει πρόπλασμα του γλυπτού που κατασκεύασε ο γλύπτης και συνεχίζει τους εράνους . Το υπουργείο Παιδείας διενεργεί προσφυγή προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους για το αν είχε το δικαίωμα η ερανική Επιτροπή να διεξάγει τον διαγωνισμό και το Συμβούλιο με την υπ. αριθ. 1410/1968 απόφασή του δικαιώνει τις ενέργειες της επιτροπής. (Τζαβέλλας 1969).

Το γλυπτό τελικά θα κατασκευαστεί στα χυτήρια Michelucci  στη Φλωρεντία, όπου βρισκόταν το πρόπλασμα ήδη από το 1966.(Γρηγοράκης 2018, 141)  Νέα οικονομικά και διαδικαστικά προβλήματα θα επιλυθούν με επίσκεψη του Δημάρχου της Τρίπολης Δ. Σούντρη  στη Φλωρεντία. Τελικά ο ανδριάντας θα φτάσει στην Τρίπολη τον Αύγουστο του 1971(εικ. 10) με την αρωγή του αρματαγωγού του Πολεμικού Ναυτικού, «Κρήτη» που το μετέφερε στην Καλαμάτα και ειδικού γερανοφόρου οχήματος της Πολεμικής Αεροπορίας που το μετέφερε στην Τρίπολη.

Το μνημείο στο πέρασμα του χρόνου

Το μνημείο του Κολοκοτρώνη με τα ένθετα σε αυτό οστά αποτελεί για την περιοχή ένα διαχρονικό σύμβολο που συνέβαλε,συμβάλλει  και συνεχίζει να συμβάλλει στην διαμόρφωση της ταυτότητας των μελλοντικών γενιών. Η φιγούρα του Κολοκοτρώνη ως εθνικό σύμβολο ταυτισμένο με την απελευθέρωση της Ελλάδας ξεπερνά τα όρια της Αρκαδίας και της Τρίπολης και αποτελεί σύμβολο του Έθνους. Είναι τόσο σημαντική η επίδραση της ιστορικής του φυσιογνωμίας, ώστε να λειτουργεί ενωτικά και να επιδρά στην πρόσληψη του συγκεκριμένου έργου τέχνης από το κοινό συμβάλλοντας στην άμβλυνση με το πέρασμα του χρόνου των όποιων επικριτικών απόψεων εκφράστηκαν γι’ αυτό.

Τοπικά brands επιχειρήσεις και όχι μόνο αντλούν διαχρονικά πολιτιστικό και εθνικό κεφάλαιο απ’ αυτό το τοπόσημο. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί και η ομάδα του Αστέρα Τρίπολης που περιλαμβάνει την φιγούρα του Γέρου του Μοριά  στο λογότυπο τους ως ένα από τα πιο ευδιάκριτα και αναγνωρίσιμα σημεία του, τιμώντας τον τόπο των αγώνων και των θυσιών των προγόνων για την Ελευθερία.

Γιώργος Μητρόπουλος