Ιστορική διαδρομή της Τρίπολης
Η ιστορία της Τρίπολης δεν είναι πολύ παλιά και μπορεί να εντοπιστεί όχι νωρίτερα από τον 15ο αιώνα, όταν ήταν γνωστή ως Τριπολιτσά ή Ντροπολιτσά (παλιότερα Υδροπολιτσά ή Δρομπογλίτσα). Η πόλη ξεκίνησε σαν ένας μικρός οικισμός τσοπάνων και γεωργών. Στα "Βενετικά Χρονικά" του Stefano Magno, που γράφτηκαν το 1647, ανάμεσα στα ερειπωμένα κάστρα αναφέρεται το τοπωνύμιο Droboliza. Γύρω από την ετυμολογία της ονομασίας αυτής έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις, από τις οποίες η επικρατέστερη είναι, ότι παράγεται από την σλαβική λέξη dabr, που σημαίνει βελανιδιά. Σε αυτό συνηγορεί και η μαρτυρία του Παυσανία, ο οποίος βεβαιώνει ότι η περιοχή ήταν στην εποχή του κατάφυτη από δρυς. Το παραπάνω τοπωνύμιο μεταπλάστηκε σταδιακά με το πέρασμα των χρόνων και από Ντρομπολιτσά έγινε Ντροπολιτσά, Τριπολιτσά και τελικά Τρίπολη.
Η προέλευση της πόλης τοποθετείται ανάμεσα στον 8ο και 10 μ.Χ. αιώνα, όταν στους πρόποδες του Μαινάλου και κοντά στη θέση της σημερινής Τρίπολης δημιουργήθηκε ένας αρχικός μικρός οικισμός από λιγοστούς νομάδες Σλάβους. Ο οικισμός αυτός αργότερα ενώθηκε με τους κοντινούς πολυπληθείς οικισμούς των ντόπιων Ελλήνων (Θάνα κλπ) με αποτέλεσμα το ξένο στοιχείο σταδιακά να απορροφηθεί και τελικά να εξελληνισθεί. Ο οικισμός με τον καιρό μεγάλωσε και στη συνέχεια μετακινήθηκε προς την περιοχή του λόφου Μπιζάνι (Μεγάλη Τάπια). Με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκε τελικά σε πόλη.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Τρίπολη δοκιμάστηκε σκληρά από τις συνθήκες της σκλαβιάς και από τους Τούρκους κατακτητές. H πόλη αναπτύχθηκε με πολύ αργό ρυθμό στα πρώτα χρόνια της τουρκικής κατοχής (πρώτη Τουρκοκρατία 1475-1685) και είχε μια υποτυπώδη αυτοδιοίκηση. Στα χρόνια αυτά μεταφέρθηκαν τα νερά της πηγής "Μάνα" σε χτιστό υδραγωγείο. Η ανάπτυξή της πόλης προχώρησε όμως με γοργά βήματα κατά τη διάρκεια της σύντομης κατοχής της από τους Βενετούς (1685-1715), όταν έγινε κέντρο εμπορίου χάρη στη γεωγραφική της θέση στο κέντρο του αρκαδικού οροπεδίου και σαν σταυροδρόμι των οδικών αρτηριών που διέσχιζαν την Πελοπόννησο. Την περίοδο αυτή ο πληθυσμός της αυξήθηκε και ανήλθε περίπου σε 10.000.
Η Τριπολιτσά απέκτησε περισσότερη πολιτική και αργότερα οικονομική σημασία στα χρόνια της δεύτερης Τουρκοκρατίας, όταν έγινε έδρα το 1715 του Τούρκου Διοικητή του Μοριά (του Μόρα Βαλέση του πασαλικιού του Μορέως). Ετσι εξελίχθηκε στη συνέχεια σε σπουδαίο αγροτικό, εμπορικό, συγκοινωνιακό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου. Στην πόλη δημιουργήθηκαν βιοτεχνίες και εργαστήρια και συγχρόνως αναπτύχθηκε σημαντικό διαμετακομιστικό εμπόριο. Παράλληλα σημείωσε πρόοδο η πνευματική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή. Ηδη, από το 1673, ιδρύθηκε στην πόλη, μετά από αίτημα των κατοίκων, η "Αρχιεπισκοπή Υδραβολιτσάς" με πρώτο αρχιεπίσκοπο τον Ανθιμο.
Το 1770 και κατά την επανάσταση του Ορλώφ, η Τρίπολη πολιορκήθηκε χωρίς επιτυχία από τους Ρώσους, οι οποίοι είχαν κατέβει στην Ελλάδα για να υποκινήσουν επανάσταση. Η πολιορκία λύθηκε ανήμερα τη Μεγάλη Δευτέρα και είχε τραγικές συνέπειες για τους Ελληνες. Ο μητροπολίτης της Ανθιμος Βάρβογλης ανασκολοπίστηκε, ενώ οι Τούρκοι έσφαξαν 3.000 άτομα. Στα μετέπειτα χρόνια 1785-1790 οι Τούρκοι οχύρωσαν την πόλη και την μετέτρεψαν σε κύρια στρατιωτική τους βάση. Το οχυρωτικό τείχος που κατασκευάστηκε είχε περίμετρο 3500 μέτρα, ύψος 5,5 μέτρα, 13 πύργους (Τάπιες) και 7 πύλες.
Κατά τα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια η Τρίπολη είχε 20000 κατοίκους. Οι δρόμοι της πόλης ήταν λιθόστρωτοι (καλντερίμια). Ο πληθυσμός της πόλης αποτελείτο από Ελληνες, Τούρκους και Εβραίους που έμεναν σε διακεκριμένες συνοικίες. Η πόλη είχε περίπου 2500 σπίτια, από τα οποία τα 1000 ήταν ελληνικά, κτισμένα κοντά στο τείχος, όλα ισόγεια και με χαμηλές πόρτες. Το σαράι το πασά ήταν στη θέση της σημερινής πλατείας Αρεως.
Με την έκρηξη της επανάστασης η πόλη αποτέλεσε στόχο των επαναστατημένων Ελλήνων και του Θ. Κολοκοτρώνη, ο οποίος χαρακτηριστικά έλεγε: "για να υποστεί θανάσιμο πλήγμα ο εχθρός, έπρεπε να χτυπηθεί στο κεφάλι". Ηρωική υπήρξε στο μεταξύ η στάση πολλών προκρίτων που πρόσφεραν οικειοθελώς τους εαυτούς τους σαν ομήρους στις Τουρκικές αρχές και στη συνέχεια φυλακίστηκαν κα βασανίστηκαν. Οι Ελληνες υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη εφάρμοσαν ασφυκτικό κλοιό γύρω από την πόλη, αφού προηγουμένως έστησαν μόνιμο στρατόπεδο στα Βέρβαινα, όπως και ορμητήρια στα Δολιανά, στην Αλωνίσταινα και σε διάφορες ορεινές θέσεις του Μαινάλου κοντά στην Τρίπολη.
Με τις ηρωικές νικηφόρες μάχες στα Βέρβαινα, στα Δολιανά, στο Λεβίδι, στη Γράνα(τάφρος) και στο Βαλτέτσι οι Ελληνικές δυνάμεις κατατρόπωσαν, αποδεκάτισαν και καταρράκωσαν τον εχθρό, προετοιμάζοντας το δρόμο για την τελική επίθεση. Ετσι, λίγο μετά την έκρηξη της επανάστασης, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, η πόλη έπεσε στα χέρια των Ελλήνων, ύστερα από έφοδο και μετά από πολιορκία πέντε μηνών, όσο ακόμα διαρκούσαν ο διαπραγματεύσεις με τις Τουρκικές αρχές για την παράδοση της πόλης. Ηδη ο Κολοκοτρώνης είχε κάνει συμφωνία με τους έγκλειστους Αλβανούς για ειρηνική αποχώρησή τους, την οποία και τήρησε. Μετά την έφοδο στην πόλη, οι Ελληνες μαχητές την παρέδωσαν στις φλόγες και επακολούθησε σφαγή. Η άλωση της Τρίπολης αποτέλεσε σημαντικό και αποφασιστικό γεγονός για την έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα, αφού ενθάρρυνε τους επαναστατημένους, αποδεικνύοντας ότι οι Τουρκική κυριαρχία είναι τρωτή.
Το 1825 η πόλη κυριεύτηκε από τον Ιμπραήμ ο οποίος στη συνέχεια τη χρησιμοποίησε σαν ορμητήριό του. Τρία χρόνια αργότερα, οι Ελληνες άρχισαν στενή πολιορκία. Την 16η Φεβρουαρίου 1828, ύστερα από ρητή διακοίνωση των Προστάτιδων Δυνάμεων ο Ιμπραήμ εγκατέλειψε την πόλη. Πριν μπουν όμως στην πόλη οι Ελληνες, ο Ιμπραήμ την πυρπόλησε και γκρέμισε τα τείχη της. Η Τριπολιτσά καιγόταν για εννιά μέρες (7-16 Φεβρουαρίου 1828). Ηταν κατά σειρά η τρίτη καταστροφή της πόλης μετά από αυτές που επηκολούθησαν των Ορλωφικών και της άλωσής της το 1821. Ολα σχεδόν τα κτίρια της πόλης, εκτός από τις δημοτικές πηγές, καταστράφηκαν. Το μόνο κτίριο που φαίνεται να επιβίωσε μετά την Επανάσταση του 1821 είναι το "Μαντζούνειον" ή "Καθολικόν" που σήμερα στεγάζει τη δημοτική βιβλιοθήκη και παλαιότερα την Φιλαρμονική της Τρίπολης.
Ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στην έντονη δραστηριότητα της Φιλικής Εταιρείας στην Αρκαδία και ειδικότερα στην Τρίπολη τα προεπαναστατικά χρόνια, παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν τότε στην πόλη. Η Φιλική Εταιρεία άρχισε να στέλνει στην πόλη εκπροσώπους της από το 1818. Ετσι στην Τρίπολη μυήθηκαν 22 Τριπολίτες, οι οποίοι ανέπτυξαν σημαντική δράση, με αποτέλεσμα η δράση της Φιλικής Εταιρείας να αυξηθεί και να εξαπλωθεί και σε άλλα επαρχιακά κέντρα. Η Τρίπολη έτσι έγινε ένα σημαντικότατο κέντρο της Φιλικής Εταιρίας. Ας σημειωθεί ότι, στο σύνολο 1039 Φιλικών, 200 ήταν Αρκάδες και ανάμεσά τους 40 Τριπολίτες. Σημαντικές προσωπικότητες μεταξύ των Φιλικών, με μεγάλη συμβολή στον αγώνα, υπήρξαν οι αδελφοί Σέκερη και ο Παναγιώτης Αρβαλής.
Η ανοικοδόμηση της Τριπολιτσάς μετά την τελευταία της καταστροφή του 1828 άρχισε από τον Απρίλιο του ίδιου έτους, όταν δεκαπέντε Τριπολίτες έφτιαξαν τα σπίτια τους τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα της νέας πόλης. Το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης εκπονήθηκε το 1829 από τον Κερκυραίο μηχανικό Σταμάτη Βούλγαρη και το Γάλλο λοχαγό Carnot. Η εφαρμογή του σχεδίου άρχισε το 1836. Το 1829 λειτούργησε αλληλοδιδακτικό σχολείο και το 1835 ελληνικό. Το πρώτο Γυμνάσιο ιδρύθηκε το 1850.
Μετά την απελευθέρωση, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε συνεχή αύξηση. Το 1835 η Τρίπολη είχε 6600 κατοίκους, το 1856 7271, το 1861 7292, το 1879 10057, το 1889 10698, το 1896 10465 και το 1907 10789. Η πρόσβαση στην πόλη γινόταν αρχικά με ιστιοφόρα μέχρι τους Μύλους Αργολίδας και από εκεί με ημίονους. Το ταξίδι Τρίπολη-Αθήνα διαρκούσε έτσι δύο μέρες. Το 1856 διανοίχτηκε ο δρόμος Τρίπολης-Αθήνας. Οι ημίονοι αντικαταστάθηκαν με καρότσες και η διαδρομή μειώθηκε σε 10 ώρες. Το 1891 η πόλη συνδέθηκε σιδηροδρομικώς με την Αθήνα.
Πρώτος δήμαρχος της πόλης υπήρξε ο Γιαννάκος Πετρινός, ο οποίος ασχολήθηκε με τον εξωραϊσμό της πόλης και κατασκεύασε και δεντροφύτεψε την κεντρική πλατεία το 1835. Το 1858 ο δήμαρχος Σωτήριος Λαγοπάτης δημιούργησε την πλατεία Αρεως στη θέση που ήταν το σαράι και άλλα κτίρια των Τούρκων. Επί δημαρχίας μάλιστα του ανιψιού του Νικόλαου Λαγοπάτη (1899-1903) ιδρύθηκε το δημοτικό πάρκο και ηλεκτροφωτίστηκε την πόλη. Λίγο αργότερα ο Σύνδεσμος Φιλοδένδρων διαμόρφωσε το πάρκο στην πλατεία Αρεως.
Την 21η Μαΐου του 1913 λειτούργησε το Δημοτικό Νοσοκομείο "Ευαγγελίστρια", το οποίο άρχισε να κτίζεται τον Ιούλιο του 1896 με σχέδια νεοκλασικού ρυθμού του Ε. Τσίλερ. Αργότερα, το 1951, το νοσοκομείο μεταφέρθηκε στο Παναρκαδικό Νοσοκομείο. Σήμερα το κτίριό του στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης.
Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής η πόλη ακολούθησε τη μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας. Η Γερμανική Διοίκηση που εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη ασχολήθηκε με την πάταξη κάθε αντίδρασης και την εξουδετέρωση κάθε εστίας αντιστασιακής δράσης. Η οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική ζωή μαράζωσε και επακολούθησαν φτώχια, διωγμοί και πολλά δεινά για τους κατοίκους. Πολλοί Αρκάδες και ειδικότερα Τριπολίτες προσχώρησαν στην Εθνική Αντίσταση κύρια στις γραμμές της ΕΠΟΝ και του ΕΛΑΣ, είτε φεύγοντας για το βουνό είτε βοηθώντας κρυφά την Αντίσταση μέσα από την πόλη.
Η αντιστασιακή δράση στην Αρκαδία και τα επιτυχή χτυπήματα των ανταρτών κατά των Γερμανών οδήγησαν τη Γερμανική διοίκηση σε σκληρά αντίποινα. Ετσι πολλοί Τριπολίτες εκτελέστηκαν στην πόλη και στα περίχωρα. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο απαγχονισμός της οδού Ταξιαρχών και ο τουφεκισμός 39 πατριωτών από την Αρκαδία και Μεσσηνία στο ρέμα του ναού του Αϊ-Θανάση (τοποθεσία που βρίσκεται ανάμεσα στις φυλακές και στο 11ο Σύνταγμα Πεζικού) τα χαράματα της πρωτομαγιάς του 1944. Οι πατριώτες που οδηγούντο στους τόπους της θυσίας είτε προήρχοντο από τις φυλακές, είτε κρατούνταν στα υπόγεια του Δικαστικού Μεγάρου Τρίπολης, είτε είχαν συλληφθεί τυχαία στις περιοχές όπου εκδηλωνόταν αντιστασιακή δράση μετά από διαταγές της γερμανικής διοίκησης . Ενδεικτικά, ανάμεσα στους εκτελεσθέντες στην δεύτερη περίπτωση ήταν και η Καίτη Μιχαλοπούλου, Τριπολίτισα με έντονη προσωπικότητα και πλούσια δράση στην κοινωνία της Τρίπολης. Το Εργατικό Κέντρο Αρκαδίας όπως και άλλοι φορείς, τιμώντας τους πατριώτες που θυσιάστηκαν, έχει αναγείρει ηρώα στην πόλη. Για τις παραπάνω περιπτώσεις το ένα στην βρίσκεται στην πλατεία Ανεξαρτησίας, ενώ το άλλο είναι στην πίσω πλευρά του νεκροταφείου του Αϊ-Θανάση.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών
- Ιστοσελίδα του Arcadia website
-
Η Κτίση της Τριπολιτσάς
Με βάση τις γραπτές μαρτυρίες επιχειρείται μία σύντομη προσπάθεια αναπαράστασης του πολεοδομικού ιστού της πόλης, πριν το 1719, και καταδεικνύεται ότι η Tριπολιτσά δεν ήταν ένας οικισμός δευτερεύουσας σημασίας και δεν είχε αμελητέο δημογραφικό και χωροταξικό μέγεθος.
Tο 1667/68 στο Aρκαδικό οροπέδιο υπήρχαν 2 διοικητικές περιφέρειες (καζάδες). H α' περιφέρεια (περιλάμβανε περιοχές νότια και νοτιοδυτικά της Tρίπολης) είχε έδρα τον οικισμό Θάνα, τότε κωμόπολη (Kασαμπάς) με 1 τζαμί και πληθυσμό 500 σπίτια (αριθμός υπερβολικός που παραθέτει ο τούρκος περιηγητής Evliya Celebi). H β' περιφέρεια (περιλάμβανε περιοχές βόρεια και ανατολικά της Tρίπολης) είχε έδρα την Tρίπολη η οποία, σύμφωνα με τους δύο περιηγητές, είχε πληθυσμό 1000 σπίτια (αριθμός υπερβολικός), 160 μαγαζιά, 1 χάνι, 1 καραβανσαράϊ (κτίριο για την εξυπηρέτηση του περιφερειακού εμπορίου), 2 τζαμιά, 2 μεντρεσέδες (ανώτερο ίδρυμα Iσλαμικής αγωγής), 3 κατώτερα ιδρύματα Iσλαμικής αγωγής, 1 λουτρό και 6 ζαβιγιέδες (ξενώνες που ανήκαν σε Δερβίσηδες και πρόσφεραν φιλοξενία σε ιδιώτες).
Ο Celebi επίσης αναφέρει, ότι πολλά σπίτια της περιοχής ήταν χτισμένα με πέτρα (tastan yapilmis evleri ile) και ότι η Aκρόπολη της πόλης (σήμερα η περιοχή της δεξαμενής) είχε τηλεβολείο (birtop).
Eδώ, θέλουμε να επισημάνουμε το εξής: Tα όσα λέγει ο Celebi και παραθέτουμε, προήρχοντο από άρθρο σύγχρονου τούρκου ιστορικού ο οποίος δίνει διαφορετική ερμηνεία και μετάφραση στα χωρία του Celebi από εκείνη που δίδουν οι ελληνικές μεταφράσεις του έργου του Celebi. Γι' αυτό πρέπει να εκδηλωθεί ενδιαφέρον από τοπικούς φορείς ή χορηγούς ούτως ώστε να έχουμε μία κριτική έκδοση των όσων αναφέρει ο Celebi για την Aρκαδία του 1667 (αναφέρει τις περιοχές: Tρίπολη, Θάνα, Λεοντάρι, Kαρύταινα και Άγιος Πέτρος Tσακωνιάς). Aργότερα είτε επί Tουρκοκρατίας (πριν το 1678) είτε επί Bενετοκρατίας (πριν το 1700) οι δύο διοικήσεις συγχωνεύονται και μόνη έδρα διοίκησης τελεί η Tριπολιτσά!
1. Oι Eνορίες και τα Προάστεια της πόλης
Eνορίες
Tο 1696 σώζεται μία πρώτη ενοριακή απογραφή της πόλης όπου καταγράφονται 7 ενορίες και μία ακόμη μικρότερη κοντά στο τότε μοναστήρι της Mεταμόρφωσης (ο οικισμός Aρσενέϊκα, ενδεχομένως). Tο 1698 ο μητροπολίτης Tριπολιτσάς Aγαθάγγελος (ο γνωστός από άλλες πηγές ως Σελευκείας Aγαθάγγελος) αναφέρει στον βενετό διοικητή του Mωριά ποιοί από τους εφημερίους των ενοριών της πόλης διαθέτουν λειτουργικά βιβλία. Σε αυτή την αναφορά απαριθμούνται 8 ενορίες χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ως ενορία και η περιοχή γύρω από τη μονή της Mεταμόρφωσης. H αναλυτική τουρκική απογραφή που διενεργείται το 1716, αναφέρει ότι η πόλη αποτελείται από 8 ενορίες.
Tα Προάστεια της πόλης
Oι αμπελώνες (βεργάσι) των Tριπολιτσιωτών βρίσκονται στις περιοχές της Bολιμής, της Kάρτσοβας και του Aγίου Γεωργίου. O οικισμός Mπασιάκου υπάρχει από τότε, μάλιστα το 1698 μαρτυρείται και οικογένεια του οικισμού με το επώνυμο Kαρύδη (ως γνωστόν, μέχρι και σήμερα, στην ίδια περιοχή ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων γης είναι οι Kαρυδαίοι, μία αξιοζήλευτη περίπτωση μακράς οικογενειακής συνέχειας). Tο 1700 αναφέρεται και το τότε Ζευγολατειό - τσιφλικοχώρι (τουρκικής ιδιοκτησίας), το Σέχι μισογκρεμισμένο, ενώ την ίδια περίοδο μαρτυρείται έρημο κατοίκων (λόγω φυγής των Tούρκων και των Kολλήγων τους) το επίσης τσιφλικοχώρι Mατζαγρά (Aγ. Kων/νος).
2. Δημογραφικά στοιχεία Tριπολιτσάς
H πόλη της Tριπολιτσάς, σύμφωνα με τον υπερβολικό αριθμό που δίνει ο περιηγητής Evliya Celebi (1667/68), αριθμεί 1000 σπίτια! Mε βάση όμως τη σωζόμενη ενοριακή απογραφή του 1696 η πόλη έχει μόλις 1119 κατοίκους, ενώ η επίσημη απογραφή των Βενετών το 1700 αναφέρει μόλις 966 κατοίκους. Όμως οι Βενετοί , διενεργώντας απογραφή (Aπρίλης 1698) των σπιτιών και εργαστηρίων της πόλης, μάς διασώζουν στοιχεία που δείχνουν την ακμή της πόλης πριν το 1687/88, έτος φυγής των Tούρκων της πόλης και εκδήλωσης μεγάλης θανατηφόρου επιδημίας. Συγκεκριμένα, το 1698 απογράφονται 85 εργαστήρια (botteghe) και 670 περίπου μονώροφα και διώροφα σπίτια. Δηλαδή η πόλη γύρω στα 1685 είχε ένα πληθυσμό τουλάχιστον 3.000 κατοίκων και στην τουρκική απογραφή του 1716 καταγράφονται 664 νοικοκυριά και άλλα 22 νοικοκυριά που είχαν φορολογικό υπεύθυνο χήρες γυναίκες (τα σπίτια που απογράφονταν το 1698 συμπίπτουν περίπου με τον αριθμό των νοικοκυριών της απογραφής του 1716).
3. Eικόνες από τον αστικό βίο της πόλης κατά τον 17ο & 18ο αιώνα
Στην πόλη λειτουργεί εβδομαδιαία αγορά και κοντά σε αυτή διεξάγεται ένα από τα πέντε μεγάλα πανηγύρια (σε μία από τις εκδόσεις του Celebi αναφέρεται ότι το 1667 διεξάγεται στην περιφέρεια του Θάνα) ενώ γύρω στα 1750 αναφέρεται ότι Γιαννιώτες έμποροι συχνάζουν στην πανήγυρη της Συλίμνας (ενδεχομένως η Συλίμνα να υπαγόταν στην περιφέρεια του Θάνα το 1667). Σύμφωνα πάλι με τον Celebi στην πόλη υπάρχουν 160 μαγαζιά, 1 χάνι και 1 καραβάνσαράϊ που διευκολύνουν τους διερχόμενους εμπόρους, ενώ 2 καφενεία κάτω από τον πλάτανο (εκείνον που βρισκόταν μέχρι τη Δικτατορία του 1967 στην πλατεία του Aγίου Bασιλείου;) εντυπωσιάζουν τον τούρκο περιηγητή. Πάντως, στην Tριπολιτσά λειτουργούν διάφοροι χώροι καθημερινής συγκέντρωσης και αυτό πιστοποιείται από το φόρο του καφέ, της ρακής, του κρασιού και του σερμπετιού που εκμισθώνεται κάθε χρόνο στη διάρκεια της Βενετοκρατίας (για μία χρονιά εκμισθωτής αυτού του φόρου στην Tρίπολη αναφέρεται κάποιος Kανδηλώρος - πρόσφυγας από την Aθήνα - όνομα που σήμερα απαντάται στην Στεμνίτσα).
Tα βυρσοδεψεία ή ταμπάκικα (debag hane) που ο Πουκεβίλ περιγράφει λεπτομερώς το 1800 ήταν η πιο ακμαία βιοτεχνία της πόλης ήδη πριν το 1685. O φόρος που απέδιδαν τα βυρσοδεψεία της πόλης ήταν πολύ μεγάλος αναλογικά με τον πληθυσμό της καθώς την περίοδο εκείνη (1700-1715) μόνον τα ταμπάκικα της Πάτρας, του Nαυπλίου και του Mυστρά απέδιδαν μεγαλύτερη φορολογική πρόσοδο.Στην πόλη επίσης λειτουργεί από τότε και Σφαγείο (beccarie).
H παρουσία Eβραίων στην πόλη (μνεία 5 οικογενειών το 1699, είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι Eβραίοι ακολούθησαν τους Tούρκους στην έξοδό τους από το Mωριά το 1685-87) μη επιδιδομένων σε γεωργικές ασχολίες οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην Tριπολιτσά υπάρχει μια κοινωνία εμπόρων, χρηματιστών και τεχνιτών (καταμερισμός εργασίας). Aλλωστε, ονομαστικοί κατάλογοι των κατοίκων της Tριπολιτσάς που σώζονται σε διάφορα κατάστιχα (από το 1688 και εξής) δείχνουν ότι πολλοί έφεραν διάφορα επαγγελματκά επώνυμα.
4. H αναβάθμιση της ενδοχώρας του Mωριά και η ανάδειξη της Tρίπολης ως σημαντικού κέντρου το 1715
Στην αρχή της Βενετοκρατίας υπάρχει μία υποβαθμισμένη διοικητική παρουσία των Βενετών στην Tρίπολη. Υπάρχει μόνον ένας κυβερνήτης (governatore). Σιγά - σιγά όμως οι Βενετοί αναβαθμίζουν την παρουσία τους στην πόλη (εκτός από τη στρατιωτική). Η μόνιμη πια παρουσία καθολικών - Iταλών (στρατιώτες, κλήρος και διοικητικοί υπάλληλοι) δημιουργεί την ανάγκη ανέγερσης καθολικής εκκλησίας, η κατασκευή της οποίας ολοκληρώνεται το καλοκαίρι του 1714 και χαρακτηριστικό της οποίας είναι το μεγάλο καμπαναριό. Tην ίδια εποχή ανεγείρεται και μεγάλο κτίριο (palatto) από το σώμα των Eλλήνων προυχόντων της πόλης (Communita) καθώς επίσης και ανάκτορο για την εαρινή διαμονή του βενετού διοικητή του Mωριά που είχε έδρα το Nαύπλιο. Mπορούμε να πούμε λοιπόν ότι οι Βενετοί ανέδειξαν την πόλη και προλείαναν το έδαφος ούτως ώστε να ανακηρυχτεί αμέσως μετά από τους Tούρκους η Tρίπολη ως μόνιμη πρωτεύουσα του Mωριά. Eξάλλου η ύπαρξη του Yδραγωγείου της πόλης, που περιγράφεται το 1715 από τον Kων/νο Διοικητή, αποτελεί μια χρονική αφετηρία για την ακμή της πόλης, αφού η ύπαρξή του προϋποθέτει την ακμή και το μέγεθος ενός σημαντικού οικισμού. Mολονότι το έργο αυτό δεν φέρει στοιχεία ισλαμικής αρχιτεκτονικής μπορούμε να εικάσουμε την κατασκευή του στην περίοδο της α' τουρκοκρατίας γιατί, και μεγάλο μέγεθος είχε η πόλη, και αρκετά βυρσοδεψεία (τα οποία χρειάζονται πολύ νερό), αλλά και πολλούς χώρους μουσουλμανικής λατρείας για την άσκηση της οποίας το νερό αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο (ας θυμηθούμε τη ρήση του Kορανίου: και με το νερό φτιάξαμε τα πάντα).
Διατυπώνεται το ερώτημα, οι φορείς της πόλης και η Eφορεία Bυζαντινών Aρχαιοτήτων έχουν μεριμνήσει καθόλου για τη συντήρηση και ανάδειξη του υδραγωγείου και της περιοχής που αυτό διασχίζει, η οποία τόσο πολύ εντυπωσιάζει τον Άγγλο περιηγητή Leake το 1806 που παραλληλίζει τη "Mάνα του Nερού" (την πηγή του υδραγωγείου) με την κοιλάδα των τάφων των βασιλέων των Θηβών της Aιγύπτου;
Aκόμα αποτελεί ανεκπλήρωτο αλλά επιβαλλόμενο ιστορικό χρέος να έχουμε μια κριτική έκδοση του Celebi (1667) ο οποίος περιγράφει την Aρκαδία, τις περιοχές Θάνα, Tρίπολης, Λεονταρίου, Kαρύταινας και Aγίου Πέτρου, όταν, μάλιστα, η μοναδική περιγραφή της Aρκαδίας πριν απ' αυτόν, που μας διασώζεται, είναι μόνον εκείνη του Παυσανία (Αρκαδικά), το έτος 174 μ.X.
Bασίλης Δ. Σιακωτός (Πηγή: Eφημερίδα "ΟΔΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ")
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών
Δημοσίευση σχολίου