ΑΡΧΑΙΟ ΟΧΥΡΟ «ΑΘΗΝΑΙΟΝ» ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΙΤΩΝ
Στα ΝΑ του χωριού Σκορτσινού και αμέσως ανατολικά από τις «Πηγές του Ευρώτα» (Κεφαλάρι Λογαρά) υψώνεται με απότομες πλαγιές ο επιβλητικός όγκος του λόφου Χελμού (υψόμ. 770μ.).
Ο περίοπτος Χελμός παρεμβάλλεται μεταξύ της λεκάνης της Μεγαλόπολης και της λεκάνης του Ευρώτα βόρεια της Σπάρτης, άγρυπνος φρουρός των συνόρων της Αρκαδίας με τη Λακωνία από την αρχαιότητα.
Από την κορυφή του η ορατότητα προς τη Μεγαλοπολίτιδα φθάνει μέχρι την Καρύταινα και τη Στεμνίτσα, ενώ προς τη Λακωνική μέχρι τη Σελλασία και σχεδόν τις παρυφές της Σπάρτης.
Η καίριας στρατηγικής σημασίας επίκαιρη θέση του είχε σαν επακόλουθο την οχύρωσή του διαχρονικά με ισχυρές οχυρώσεις.
Το 229 π.Χ. ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης Γ΄ κατέλαβε το λόφο που κατείχαν οι Μεγαλοπολίτες και τείχισε στην κορυφή του το ισχυρό οχυρό Αθήναιον («…το καλούμενον Αθήναιον εν τη των Μεγαλοπολιτών χώρα…» Πολύβιος, Ιστοριών Β΄ 46) που έγινε το μήλο της έριδας Σπαρτιατών και Μεγαλοπολιτών.
Το 224 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αντίγονος Δώσων ήρθε για βοήθεια στην Αρκαδία και μεταξύ των άλλων έδιωξε τη φρουρά του Κλεομένη από το οχυρό και το παρέδωσε στους Μεγαλοπολίτες. Το οχυρό λοιπόν το 224 π.Χ. περιήλθε για πρώτη φορά στους Μεγαλοπολίτες.
Το 223 π.Χ., το χειμώνα, ο Κλεομένης επιτέθηκε απροσδόκητα και αιφνιδιαστικά στη Μεγαλόπολη, την κατέλαβε και την κατέστρεψε και πλέον το οχυρό Αθήναιον περιήλθε πάλι στους Σπαρτιάτες.
Το 222 π.Χ. ο Αντίγονος Δώσων, με την καθοριστική συμβολή του Μεγαλοπολίτη Φιλοποίμενα, νίκησε σε φονική μάχη στη Σελλασία τον Κλεομένη που έφυγε στην Αίγυπτο και το οχυρό περιήλθε για δεύτερη φορά στους Μεγαλοπολίτες.
Το 219 π.Χ. ο νέος βασιλιάς της Σπάρτης Λυκούργος πολιόρκησε το Αθήναιον, το κατέλαβε και έτσι περιήλθε και πάλι στους Σπαρτιάτες.
Το 218 π.Χ. ο νέος βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ κατέβηκε με το στρατό του και στρατοπέδευσε στη Μεγαλόπολη. Οι Σπαρτιάτες επειδή φοβήθηκαν την παρουσία του Φιλίππου κατέστρεψαν το Αθήναιον και το εγκατέλειψαν.
Αυτή είναι η ιστορία του περίφημου οχυρού Αθήναιου των Μεγαλοπολιτών, όπως την παραδίδουν ο σπουδαίος αρχαίος Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος (Ιστοριών, Β΄ & Δ΄) και ο Πλούταρχος (Κλεομένης).
Σημαντικά κατάλοιπά του σώζονται μέχρι σήμερα στην κορυφή του λόφου Χελμού/Αθήναιου Σκορτσινού, η δε αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία Τρίπολης (ΛΘ΄ ΕΠΚΑ) κατά τα έτη 2008–2009, με χρηματοδότηση από το Δήμο Φαλαισίας (Δήμαρχος ο κ. Ι. Φουσέκης), προχώρησε σε εργασίες ανάδειξης και βελτίωσης της επισκεψιμότητάς του και τοποθέτησε σχετική σήμανση και πληροφοριακές πινακίδες.
Το εξωτερικό τείχος είναι χτισμένο με μεγάλους αργούς λίθους, έχει περίμετρο σχεδόν 2χλμ. (1.955μ.) και περικλείει όλο το μεγάλης έκτασης (191.265τ.μ.) πλάτωμα της κορυφής. Στο νότιο μέρος του πλατώματος που έχει και το μεγαλύτερο υψόμετρο, μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής πλευράς του εξωτερικού τείχους είναι χτισμένο εγκάρσιο τείχος και έτσι στο νότιο πλάτωμα σχηματίζεται το κεντρικό οχυρό που έχει περίμετρο 896μ. και περικλείει έκταση 39.491τ.μ.. Το σύνολο των ισχυρών οχυρώσεων ενισχύεται με 33 ημικυκλικούς πύργους.
Στο ψηλότερο σημείο του νότιου πλατώματος και εντός του αρχαίου κεντρικού οχυρού, υπάρχει και κάστρο των βυζαντινών χρόνων (13ος αι. μ.Χ.) που έχει περίμετρο 345μ., ενισχύεται με 6 πύργους και περικλείει έκταση 4.180τ.μ., δηλαδή περίπου το 1/10 της έκτασης του κεντρικού αρχαίου οχυρού.
Τη σχεδιαστική τοπογραφική αποτύπωση των οχυρώσεων έκανε πρώτος το 1895 ο Άγγλος αρχαιολόγος W. Loring,της αποστολής που ανέσκαψε το Αρχαίο Θέατρο της Μεγαλόπολης, το Θερσίλειο κ.λπ. («The Journal of Hellenic Studies», Vol. XV, London1895, σελ. 39–41 & 71–74).
Το αρχαίο αυτό οχυρό, το περίφημο “το των Μεγαλοπολιτών Αθήναιον”, που είναι μοναδικό αρχαίο οχυρό σε ολόκληρη την Αρκαδία και όχι μόνο, είναι σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό. Το μεγαλύτερο δε μέρος του περιμετρικά προς τα βόρεια παραμένει καλυμμένο από πυκνά πουρνάρια και δεν έχει δυστυχώς αποκαλυφθεί ακόμη.
(Στοιχεία από το βιβλίο μου – ιστορική έρευνα “Νότια Μεγαλοπολίτις”).
Πηγές: Πολύβιος, Πλούταρχος, W. Loring, Αρχαιολογική Υπηρεσία Αρκαδίας.
Πηγή Νίκος Καρύδης
Δημοσίευση σχολίου